|
Issn: 2181-1601 Scientific Journal Impact FactorBog'liq sun-iy-neyron-tarmoqlarni-umumiy-tasnifiǀ
ISSUE 5
ǀ
2023
ISSN: 2181-1601
Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016)
Passport:
http://sjifactor.com/passport.php?id=22257
Uzbekistan
www.scientificprogress.uz
Page 100
1. Neyron tarmoqlari, odam va hayvonlarning miyasiga o‘xshab, yelementar
harakatlarni bajaradigan va turli xil bog‘lanishlar bilan o‘zaro bog‘langan ko‘plab oddiy
yelementlardan qurilgan.
2. Neyron tarmoqlari misollar yordamida o‘z ishlarini yaxshilashga (o‘rganishga
yoki moslashishga) qodir.
3. Muammoning neyron tarmog‘i yechimi ishlab chiquvchidan muammoni hal
qilish va uni dasturlash algoritmini tuzishni talab qilmaydi. Neyron tarmoqlari, qoida
tariqasida, muammoni hal qilish usulini yaratish uchun "to‘g‘ri" ishlarning misollaridan
foydalanadilar. Shu bilan birga, tarmoq ishlab chiquvchiga noma’lum bo‘lgan
vazifadagi yashirin naqshlarni aniqlashi mumkin.
Sun’iy intellekt (AI) - bu informatikaning zamonaviy sohasi bo‘lib, unda inson
kabi fikrlay oladigan va aqliy faoliyatiga taqlid qilishni amalga oshiradigan algoritmlar
va dasturiy ta’minotlarni yaratishga qaratilgan muammolar tadqiq qilinadi. Sun’iy
intellekt uchun yaratilgan algoritmlar asosida tuzilgan dasturlar to‘plangan tajriba va
namunalar yordamida axborotlarni umumlashtirishi va xulosalar chiqarishi, axborotlar
o‘rtasidagi bog‘lanishlarni aniqlashi hamda olingan tajribalar asnosida o‘qitilishi
mumkin. Sun’iy intellekt tizimlari insonni o‘rnini hech qachon bosolmaydi, lekin uning
imkoniyatlarini oshira oladi.
Sun’iy intellekt tizimlarida asosan ikkita asosiy tushuncha mavjud:
1.
Neyron to‘rlari
2.
Mashinali o‘qitish
Neyron to‘ri mazmun mohiyatiga ko‘ra insonning biologik neyron to‘ri faoliyatini
qisqartirilgan shaklda akslantiruvchi matematik model va matematik modelni dastur
sifatida realizatsiya qilishni ifoda etadi. Mashinali o‘qitish esa maxsus algoritmlar
to‘plami bo‘lib, bu to‘plamlar neyron tarmoqlari xossasining negizini – tajribalardan
olinadigan ma’lumotlar asosida o‘zini-o‘zi o‘qitish qobiliyatini namoyon qiladi.
Neyronlarni o‘qitish uchun tajriba ma’lumotlari mavjud axborot massivlari qancha ko‘p
bo‘lsa, uni o‘qitish algoritmlari uchun ma’lumotlar o‘rtasida bog‘lanishlar va
qonuniyatlarni aniqlash jarayoni oson kechadi, shu bilan birga olinadigan natijalar ham
kutilgan qiymatlarga yaqin bo‘ladi.
Sun’iy intellektning bir nechta turlari mavjud bo‘lib, ular orasida uchta asosiy
toifani ajratish mumkin:
Chegaralangan sun’iy intellekt (artificial narrow intelligence, ANI). Ma’lum bir
sohaga yo‘naltirilgan maxsus dasturiy-apparatli majmuani tashkil etadi. Masalan,
kompyuter dasturi shaxmat bo‘yicha chempionni mag‘lub etishi mumkin, lekin bu
dastur faqatgina shu ishni bajara oladi xolos.
Umumiy sun’iy intellekt (artificial general intelligence, AGI). Bu toifadagi sun’iy
intellekt aql-zakovati insonga o‘xshash dasturiy va apparat kompleksidan iborat bo‘ladi,
SCIENTIFIC PROGRESS
VOLUME 4
|
| |
