qorunub saxlanmasıdır. Ancaq qoruqlarda zubr, boz ayı, maral və s. kimi heyvanlar da
saxlamaq olar. Qoruqlar t
əkcə heyvan və bitki növlərinin paylanmasında mərkəz kimi
çıxış etmir. Bu landşaftlar boyunca bir çox növlərin məskunlaşması üçün məkandır.
M
əsələn: meşələrdə heyvanların çox növlərinin məskunlaşması ilə bağlı bütün yarpaqlı
ağaclar məhv olur. Böyüyənlər arasında şam ağacı dominant sayılır. Heyvanların daha
effektiv m
əskunlaşması üçün xüsusi zolaqlar yaradılmalıdır ki, onun bir hissəsində
qoruq v
ə ya milli park birləşsin. Qoruqda təbiəti mühafizə rejimlərini həyata keçirəndə ən
vacibi
insan f
əaliyyəti nəticəsində landşaftların mühafizəsi və yaxın olan ərazilərin
əmələgəlmə dərəcəsinin qeydə alınmasıdır. Bununla bərabər, bütün mühafizə olunan
ərazilər iki qrupa bölünür: birinci qrup insanların təsiri ilə az dəyişmiş qoruq əraziləridir,
onlar özünü bərpa etməyə qadirdirlər. Dünyada 240- a yaxın
bioqoruqlar adlanan
mühafizə olunan ərazilər var. Burada sistematik olaraq beynəlxalq müşahidələr aparılır.
Amma bu tipli
ərazilər də antropogen faktorlara uğrayırlar. Bu qoruqlardan başqa
beyn
əlxalq status alan müşahidə olunan ərazilər var ki, onlar təbii və təbii-mədəni irsi və
vetland (bataqlaşmış torpaqlar) torpaqlara aiddir. Ən iri ərazi Şimali Danimarkada və
Qrelandiyada (70,000-103 ha), Braziliyada (29,940-
103 ha), ABŞ (27,008-103 ha),
Rusiyada (9,561-
103 ha), Əlcəzairdə (7,276-103 ha) yerləşir. Ən çox ərazi qoruqlu
landşaftlara aiddir. Çünki bu ərazilərdə daxili sabitliyin davamlılığım artırmaq üçün
m
əqsədyönlü işlər aparmağa yönəldilmişdir. Bir çox qoruq ərazilərində yaşayış
m
əntəqələri və onlara aid kənd təsərrüfatı sahələri mövcuddur. Bundan başqa,
qoruqlara çox yaxın yerləşən ərazilərin təsiri də güclüdür. N.L.Qladkov
qeyd edirdi ki,
qoruqların həyatına tamamilə qarışmamaq olmaz. Dəyişmələrin dərəcəsini nəzərə
alaraq mühafizə olunan ərazidə bölgələşmə sistemindən istifadə olunur. Funksional
zonalara: tam qoruq funksiyalı təbii ehtiyatlar; bufer (10-15 km radiusda qoruğa yaxın
olan
ərazidə insan fəaliyyətinə limit qoyulur: ovçuluq və s.); rekreasiya əraziləri
(ekocığırlar, meydançalar, muzeylər) daxildir. Qoruqlar ekoloji və təbiəti mühafizə
bilikl
ərinin formalaşmasında böyük rol oynayır. Təbli qoruqlar - daha böyük və
ciddi
mühafizə rejimilə seçilən ərazilərdir. Tez-tez onlar qoruqların qiymətli və nadir hissəsi
olur. Bel
ə qoruqlar ağaclar üçün yaradılmışdı. Təbii abidələr - elmi, mədəni-tarixi, estetik
m
əna daşıyan, sahəsi 100 ha az olan ərazilərdir. Təbii abidələrə botanika (nadir bitkilər,
kollar, ağaclar olan ərazilər); geoloji (buzlaqarası çöküntülər, sıldırım qayalar); hidroloji
(bataqlıq, göl, bulaqlar), kompleks (nadir gözəlliyə malik landşaftlar); və s. hissələrə
ayrılırlar. Xüsusi mühafizə olunan ərazilərə - daimi və müvəqqəti mühafizə olunan ciddi
v
ə ya tez-tez mühafizə olunan təbii komplekslər aiddir. Ekoloji-sanitar təminatlı ərazilər -
obyektl
ərə və orta müdafiəli ərazilərə bölünür. Ən çox
milli parklar, insan fəaliyyətinin
t
əsirinə az məruz qalmış, xüsusi gözəlliyə və unikal landşafta məxsus istirahət və
turizm
ə maraq göstərilən ərazilərdir.
