FOYDALANILGANADABIYOTLAR RO‘YXATI
1.
Barkamol avlod – O‘zbekiston taraqqiyotining poydevori. –T.: O‘zbekiston, 1997.
2.
Atayeva N. va boshqalar. Umumiy pedagogika. O‘quv qo‘llanma. – T.: Fan va
texnologiya, 2011 yil.
3.
Rashidov H.F. va boshqalar. “Kasbiy pedagogika” blokini o‘qitish metodikasi.
/O‘quv-uslubiy qo‘llanma (Malaka oshirish va qayta tayyorlash kurslari uchun). –T.:
O‘MKHTTKMO va UQTI, 2007. – 200 b.
4.
Sarsenbayeva R.M., Doniev B.B. Umumiy pedagogika. /O‘quv-uslubiy qo‘llanma.
Samarqand: SDCHTI, 2008. – 80 b.
UMUMTA’LIM MAKTABLARIDA STRATEGIK BOSHQARUVNI
TAKOMILLASHTIRISHDA UNING ICHKI MUHITINI TAHLIL QILISHNING
AHAMIYATI
Aynaqulov Husniddin Abduxamidovich
Jizzax Politexnika instituti “Muhandislik va kompyuter grafikasi” kafedrasi katta
o‘qituvchisi
Ichki muhitni yoki ta’lim resursi salohiyatini tahlil qilish umumta’lim maktablarining
qanday imkoniyatlarga ega ekanligini, u ulardan qanchalik to‘g‘ri foydalanishini, uning faoliyati
samaradorligini qanday oshirish mumkinligini aniqlashni anglatadi. Ushbu tahlil natijalari tashqi
muhit tahlili natijalari bilan birgalikda umumta’lim maktablarining rivojlanish strategiyasini ishlab
chiqish uchun asos bo‘ladi.
Eng keng tarqalgan ichki muhitini tahlili mashhur amerikalik olim M. Porterning usuli
bo‘lib, u o‘zining “Raqobat afzalliklari” kitobida aytib o‘tgan [1].
109
“Ta’lim muassasalarida boshqaruv va o‘quv sifatini
takomillashtirish muammolari” – respublika ilmiy-amaliy konferensiyasi
JIZZAX DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI
06.12.2022
Umumta’lim maktablarida iqtidorli o‘quvchilarni shakllantirish bir necha ketma-ket
bosqichlarni o‘z ichiga oladi:
1) moddiy-texnik ta’minot (logistika);
2) o‘quvchilarga ta’lim-tarbiya berishning bevosita jarayoni;
3) o‘quvchilarga ta’lim-tarbiya berish va keyingi bosqichga yo‘naltirish;
4) marketing faoliyati, shu jumladan yo‘naltirish jarayoni;
5) yo‘naltirgandan keying sa’y-harakatlar [2].
Sanab o‘tilgan faoliyat yo‘nalishlarining ahamiyati va shuning uchun ustuvor yo‘nalishlari
umumta’lim maktablarining o‘ziga xos xususiyatlariga va uning alohida xususiyatlariga bog‘liq.
Shunday qilib, vositachi subyektlar, masalan, distribyutor tashkilotlar uchun ta’minot, moliya
tashkilotlari uchun ta’limni moliyalashtirish ustuvor yo‘nalish hisoblanadi.
Biroq, u yoki bu sohalarning barchasi har qanday tashkilot faoliyatida mavjud, shuning
uchun analitik tadqiqot obyektlari quyidagilardir: boshqaruvning tashkiliy tuzilmasi, umumta’lim
maktabining inson resurslari, umumta’lim maktabining texnologik salohiyati. Ushbu
komponentlar alohida yoki har tomonlama tahlil qilinishi mumkin.
Ta’lim-tarbiya faoliyati va resurslardan foydalanish samaradorligini tahlil qilish, o‘z
navbatida, har bir umumta’lim maktablarining o‘ziga xos xususiyatlariga qarab, asosiy
ko‘rsatkichlarni tahlil qilish, xususan:
faoliyat ko‘lami to‘g‘risida ma’lumot beruvchi jismoniy va raqam jihatidan iqtidorli
o‘quvchilar salmog‘i;
OTM ga yo‘naltirilgan iqtidorli o‘quvchilarning fizik va raqam ko‘rinishidagi
ko‘rsatkichlari. Bu umumta’lim maktabi ta’lim sohasida qanchalik talabga ega ekanligi va shunga
mos ravishda u qanchalik samarali ekanligi haqida xulosa chiqarish imkonini beradi, chunki
o‘quvchini faqatgina bilimli qilish emas, balki uni OTM ga yo‘naltirish va qabul qilinganligi
to‘g‘risidagi xabarni eshitish muhimroqdir;
O‘quvchilarni OTM ga tayyorlash sa’y-harakatlari va OTM da keyingi natijalar.
Ushbu ko‘rsatkichlarni hisobga olish umumta’lim maktabining ko‘lami va samaradorligini
baholashni shakllantirish imkonini beradi;
2. Umumta’lim maktablari faoliyatining barcha turlari bo‘yicha amalga oshiriladigan va
quyidagilarni nazarda tutuvchi umumta’lim maktabining faoliyat dasturini tahlil qilish:
- faoliyatning tuzilishini tahlil qilish;
- faoliyat turlari bo‘yicha sa’y-harakatlar tahlili;
- faoliyat turlari bo‘yicha natijaviylikni tahlil qilish.
Tahlilning ushbu bosqichida umumta’lim maktabining asosiy natijalarini ta’minlaydigan
asosiy ta’lim bilan bog‘liq bo‘lgan faoliyatining eng samarali yo‘nalishi aniqlanadi. Boshqacha
qilib aytganda, e’tiborni kuchaytirishga loyiq bo‘lgan ustuvor yo‘nalishlar va bo‘shatilgan
resurslardan voz kechish va istiqbolli yo‘nalishlarda foydalanish mumkin bo‘lgan faoliyat sohalari
belgilandi.
3. Umumta’lim maktabining mulkiy majmuasini tahlil qilish, quyidagilarni nazarda tutadi:
1) Asosiy vositalarni tahlil qilish, xususan:
- asosiy fondlarning hajmi va tuzilishi;
- asosiy fondlardan foydalanish samaradorligi;
- asosiy vositalarni chiqarish va yangilash dinamikasi;
4. Ulardan foydalanish samaradorligini baholash bilan bog‘liq moddiy resurslarni tahlil
qilish va quyidagilarga ta’rif berish:
- ta’lim berish zahiralari bilan ta’minlash;
- tovar-moddiy zaxiralarning aylanmasi;
- ta’lim birligiga ta’lim resurslari8ning solishtirma sarfi;
5. Namunaviy jadval bo‘yicha amalga oshiriladigan mehnat resurslarini (o‘qituvchilarni)
tahlil qilish quyidagilarni o‘z ichiga oladi:
- xodimlarning yoshi, jinsi va boshqa xususiyatlari bo‘yicha xususiyatlari;
|
