|
“Ta’lim muassasalarida boshqaruv va o‘quv sifatiniBog'liq ЖДПУ Мактаб менежменти 06 12 22 Анжуман тўплам 208
“Ta’lim muassasalarida boshqaruv va o‘quv sifatini
takomillashtirish muammolari” – respublika ilmiy-amaliy konferensiyasi
JIZZAX DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI
06.12.2022
Bozorga yo‘naltirilgan bu yondashuv ta'limga ham ta'sir ko‘rsatdi; markazlashtirilgan ta'lim
tizimining eng samarali ekanligi endi ko‘rinmas edi; balki o‘z resurslarini bozor tamoyillari
asosida taqsimlagan ta’lim tizimi markazlashgan tizimdan samaraliroq bo‘lishi mumkin edi.
Sharqiy Evropada markazlashgan hukumat tizimiga asoslangan kommunistik blokning qulashi
ham bozorga yo‘naltirilgan hukumat tashkiloti tomon tashkiliy islohotlarni ilgari surdi.
Ikkinchidan, iqtisodiy va moliyaviy globallashuv markaziy hukumatni zaiflashtirdi, turli
milliy hukumatlar o‘rtasida emas, balki turli jamoalar o‘rtasidagi aloqalarning kuchayishi
jamiyatda ko‘proq ta'sirga ega bo‘lish uchun mahalliy guruhlarni kuchaytirdi. Qabul qilish
ko‘rsatkichlarining oshishi bilan markazlashtirilgan ta'lim tizimlari katta hajmga ega bo‘ldi;
Bugungi kunda ta'lim ko‘pincha milliy byudjetning eng katta xarajatlar qismidir. Ta'limning
bunday o‘sishi ko‘p hollarda miqyosning iqtisodiga olib keldi, tashkilot ichidagi talabalar sonining
ko‘payishi birlik xarajatlarini pasaytiradi, ta'limda shubha uyg‘ota boshladi. .Ko‘pgina hukumatlar
tashkiliy samaradorlik juda past bo‘lgan ulkan ta'lim sektorini boshqarar ekan, buning natijasida
ta'lim uchun mas'ul bo‘lgan kichikroq tashkilotlar talablari paydo bo‘ldi.
Yangi axborot-kommunikatsiya texnologiyalari, shuningdek, markaziy hukumatning
mahalliy hokimiyatlar ustidan nazorat o‘rnatish usullarini ham o‘zgartirdi. Tez va arzon
axborotning yangi davrida markaziy hukumat mahalliy hokimiyatlarni har kuni cheklangan xarajat
evaziga nazorat qilishi mumkin. Buning natijasida markaziy hukumat ta'limni boshqarishni
mahalliy organlarga markazsizlashtirishi mumkin, ammo baribir ta'limning maqsadlari va sifati
ustidan nazoratni saqlab qoladi.
Yangi axborot texnologiyalari yordamida markaziy hukumat ta'lim maqsadlarini belgilashi
mumkin bo‘ldi, lekin ayni paytda mahalliy hukumatlarga ushbu maqsadlarga qanday erishishni
hal qilishda erkinlik berdi.
Ta'limni markazsizlashtirish turli siyosiy sharoitlarda amalga oshirilishi mumkin, bu esa
ta'limni markazsizlashtirish jarayoniga olib keladi. Bu Sharqiy Evropada bo‘lgani kabi kengroq
siyosiy islohotlarning bir qismi bo‘lishi mumkin yoki barqaror siyosiy tizimlarda amalga
oshirilishi mumkin. Ta'limni markazsizlashtirish jarayoniga har xil ta'sir ko‘rsatadigan turli xil
siyosiy muhitlar mavjud bo‘lishi mumkin. Kuper va Florestal uchta keng toifani va ularning
ta'limni markazsizlashtirishga ta'sirini umumlashtirdi. Agar ta'limni markazsizlashtirish
mamlakatda hukumat tizimini to‘liq isloh qilishning bir qismi bo‘lsa, u ko‘pincha "samarali
geografik va funktsional markazsizlashtirish uchun joy" mavjud. Agar mamlakat
markazsizlashtirishga bo‘lgan ehtiyojini hal qilishga tayyor bo‘lsa, ta'limni markazsizlashtirish
jarayoni uchun qonunlarda e'tirof etilishi mumkin.
Ba'zi mamlakatlarda davlat tashkiloti markazlashmagan tuzilmalarni boshdan kechirmoqda,
bunday hollarda ta'limni markazsizlashtirish uchun tashkiliy "infratuzilma" allaqachon mavjud.
Agar ushbu tashkiliy "infratuzilma" mavjud bo‘lsa, markazsizlashtirish bilan birga borish osonroq
bo‘ladi. Yangi tuzilmalarni qurish kerak emas yoki hech bo‘lmaganda yangi tuzilmalar qurish
mumkin bo‘lgan model mavjud emas.
Biroq, agar mahalliy hukumat o‘zining yangi vazifalarini bajarish uchun ta'lim sohasida
etarli tajribaga ega bo‘lmasa, muammolar paydo bo‘lishi mumkin.
Bunday hollarda ta'limni markazsizlashtirishga ko‘proq e'tibor beriladi, garchi jarayonga
ta'limni markazsizlashtirish muvaffaqiyatli yoki muvaffaqiyatsiz bo‘lishiga undagan manfaatdor
tomonlar ta'sir qilishi mumkin.
Xulosa o‘rnida shu narsani ta’kidlab o‘tish kerakki, oliy ta’limning nomarkazlashtirish,
o‘zini o‘zini boshqarish va moliyalashtirishning afzal tomonidan birinchisi xususiy oliygohlar
o‘zlari erkin holda professor o‘qituvchilar va bilimli talabalarni o‘zlariga jalb qilish uchun
yangicha innovatsion ta’lim metodikalari va dars jarayonlariga yangilik kiritishga moyil bo‘lishida
bu yo‘lda ularga hech to‘siq bo‘lmaydi. Albatta ularning maqsadi O‘zbekistonda va qolaversa
dunyoga yuqori reytingdan o‘zlari munosib joylarni egallash.
Agar oliy ta’limning
boshqaruvi o‘z qo‘lida bo‘lsa moliyaviy salohiyatidan kelib chiqib uzbek tilida o‘qitish orqali
O‘zbekistonda yuqori natijaga erishish va shuningdek xorijiy tili ya’ni ingliz tiliga asoslanga
|
| |
