Jizzax davlat pedagogika universiteti

64 
“Ta’lim muassasalarida boshqaruv va o‘quv sifatini 
 
 takomillashtirish muammolari” – respublika ilmiy-amaliy konferensiyasi
 
 
 
 
JIZZAX DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI 
06.12.2022 
 
6. Фесенко Ю.А., Миссуловин Л.Я., Лохов М.И., Лалаева Р. И. Психологическая 
и педагогическая коррекция заикания. СПб.: Ленингр. гос. ун-та им. А. С. Пушкина, 2012. 
164 с. 
SENSOR VA PSIXIK NUQSONGA EGA BOLALAR 
Gapurova Dilnoza Tadjivaevna 
Nizomiy nomidagi TDPU Maxsus pedagogika va inklyuziv ta`lim fakulteti 
“Logopediya” kafedrasi katta o‘qituvchisi 
Sobirova Mohigul Rajabboyevna 
Logopediya yo‘nalishi talabasi 
Sensor buzilishi bo‘lgan bolalar: sabablari, hissiy buzilishlarning turlari, ushbu kasalliklarga 
chalingan bolalarning aqliy xususiyatlari; hissiy buzilishi bo‘lgan bolalar bilan aloqa qilish va 
tarbiyalash xususiyatlari. 
Sensor tizimi asab tizimining idrok uchun mas'ul bo‘lgan qismidir: vizual, eshitish va taktil. 
Bolalarning hissiy rivojlanishiga katta e'tibor beriladi, chunki bu bolalarni ob'ektlarni etarli 
darajada idrok etishga, asosiy belgilar va xususiyatlarni ta'kidlashga o‘rgatish imkonini beradi. 
Hissiy rivojlanish-bu sezgi va idrokning rivojlanishi.
Bolalardagi hissiy buzilish-bu bolaning asab tizimining idrok uchun mas'ul bo‘lgan 
qismidagi buzilish bilan bog‘liq buzilish. Sensor buzilishlariga eshitish, ko‘rish, mushak-skelet 
tizimining buzilishi kiradi. 
Sensor buzilishlarining sabablari turli xil shikastlanishlar (masalan, bosh yoki orqa), 
yuqumli va virusli kasalliklar, homiladorlik paytida ham bola, ham ona kasallanishi, ota-
onalarning jinsiy yo‘l bilan yuqadigan kasalliklari, homiladorlik va tug‘ilishning patologik 
holatlari bo‘lishi mumkin. Juda tez-tez sezgir buzilishlar chuqur erta tug‘ilgan chaqaloqlarda 
kuzatiladi. 
Sensor buzilishlar quyidagilar bilan tavsiflanadi: bolaning tovushga, yorug‘likka 
reaktsiyasining yo‘qligi, nutqning buzilishi, ixtiyoriy harakatlarni amalga oshirishning mumkin 
emasligi. Sensor buzilishidan aziyat chekadigan bolalar ko‘pincha harakatlar orqali e'tiborni jalb 
qilishga harakat qilishadi, suhbat davomida suhbatdoshning lablari harakatlariga diqqat bilan 
qarashadi, ularning nutqi qiyin, tovushlarning bir qismi noto‘g‘ri talaffuz qilinadi. Agar Markaziy 
asab tizimining buzilishi jiddiy bo‘lsa, u holda bola yordamisiz harakat qila olmaydi (miya yarim 
palsi, falaj va parez bilan). 
Bolalarda hissiy buzilish qanday kasalliklarda uchraydi? Miya falaji, falaj, ko‘rlik, karlik, 
parez, poliomielitning oqibatlari, Markaziy asab tizimining buzilishi, aqliy zaiflik. 
Bola atrofdagi butun dunyoni hislar yordamida o‘rganadi. Sensor (lat. "sensus" - his qilish, 
his qilish) tizim: eshitish, ko‘rish, teginish, hidlash) - bu atrofdagi dunyoni idrok etish sensori. Bu 
erta shakllangan hissiy standartlarga asoslanib, ma'lumotni tashqaridan o‘qiydigan tizim. Idrok 
turli xil sezgilarning sintezi asosida shakllanadi: eshitish, ko‘rish, taktil, kinestetik, hid bilish va 
boshqalar. Bolalarning atrofdagi voqelikni bilishi vizual kuzatish jarayonida, tovushlarda, 
hidlarda, turli xil sezgilarda olingan ma'lumotlarni tahlil qilishdan boshlanadi. didlar va 
boshqalar.Sezgi taraqqiyoti - bu atrofdagi olamning predmetlari, predmetlari va hodisalari 
haqidagi sezgi va in'ikoslarning, tasavvurlarning rivojlanishi. Ulardan olingan ma'lumotlar 
miyaning tegishli qismlarida tahlil qilinadi va to‘liq tasvirni beradi. 
Rivojlanishda turli xil nuqsonlari bo‘lgan bolalarning hissiy rivojlanishiga I. M. Sechenov 
(1952), P. F. Lesgaft (1956), L. S. Vygotskiy (1983), I. A. Sokolyanskiy (1989), N. A. Bernshteyn 
(1990) kabi taniqli tadqiqotchilar katta e'tibor berishgan. ), N. P. Wiseman (1997), V. Kisling 
(2010) va boshqalar. Ularning barchasi hislarning o‘zaro ta'siri gapirish va o‘ynash harakati uchun 
zarur ekanligiga qo‘shiladilar, bu o‘qish, yozish va o‘qish bilan birga keladigan murakkabroq 

Download 7 Mb.