|
“Ta’lim muassasalarida boshqaruv va o‘quv sifatiniBog'liq ЖДПУ Мактаб менежменти 06 12 22 Анжуман тўплам 94
“Ta’lim muassasalarida boshqaruv va o‘quv sifatini
takomillashtirish muammolari” – respublika ilmiy-amaliy konferensiyasi
JIZZAX DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI
06.12.2022
Umumta’lim maktablari strategik boshqaruvining yana bir ta’rifi - bu mavjud salohiyatdan
maqbul foydalanish va tashqi o‘zgarishlarga moyil bo‘lib qolish imkonini beruvchi o‘zgaruvchan
va noaniq muhitda ta’lim muassasasi maqsadlariga erishishni ta’minlash faoliyatidir.
FOYDALANILGAN ADABOYOTLAR RO‘YXATI
1. Кембел Д. Стрaтегический менеджмент. Мoсквa, Инфрa-М, 2003 г.
2. Вихaнский O.С. Стрaтегическoе упрaвление. – М.: Делo, 2001 г.
SHAXSLARARO MUNOSABATLARNI DUDUQLANISH NUTQ NUQSONIDA
NAMOYON BO‘LISHINING O‘ZIGA XOSLIGI
Alimova Kamola Xayrulla qizi
Nizomiy nomidagi TDPU Logopediya kafedra o‘qituvchisi
“Bola dunyoga kelganidan boshlab, unda aynan maktabgacha bo‘lgan yoshda aqliy faollik
oshadi, axloqiy-estetik va jismoniy xislatlar shakllanadi. Shu bois ham kelgusi yillarda
maktabgacha ta’lim sohasini rivojlantirish borasidagi strategik maqsadimiz – ijtimoiy ahvolidan
qat’iy nazar, maktabgacha tarbiya yoshidagi har bir bolani ushbu ta’lim yo‘nalishi bilan to‘liq
qamrab olish uchun zarur sharoitlarni yaratishdan iborat...”.
Bolaning nutqi kattalar nutqi asosida rivojlanib boradi. Nutqning to‘g‘ri shakllanishi
atrofdagilar nutqiga, nutqiy tajribaga, to‘g‘ri nutq muhiti va ta’lim-tarbiyaga bog‘liq. Nutq tug‘ma
qobiliyat emas, balki hayot davomida bolaning jismoniy va aqliy rivojlanishi bilan parallel
ravishda shakllanib boradi. Nutq buzilishlarini o‘rganish, tushunish uchun bola nutqining normal
rivojlanish yo‘lini, bu jarayonning o‘ziga xos xususiyatlarini, nutqning muvaffaqiyatli
shakllanishida katta rol o‘ynovchi sharoitni bilish lozim. Bundan tashqari bola nutqining
rivojlanish davrlarini aniq bilish zarur. Bu esa nutqning rivojlanishi jarayonidagi u yoki bu
kamchiliklarni o‘z vaqtida bilish va aniqlash uchun kerak bo‘ladi. Nutq kamchiligi logopediya
fanida muayyan tilning me’yorlaridan chetga chiqish deb ta’riflanadi. Nutq kamchiliklari
quyidagilar bilan xarakterlanadi: Nutq kamchiligi o‘z-o‘zidan barham topmaydi, balki vaqt o‘tgan
sari yanada mustahkamlanib, zo‘rayib boradi.
Og‘ir nutq kamchiliklari bolaning nafaqat nutqiga, balki uning umumiy rivojlanishiga ham
salbiy ta’sir ko‘rsatadi. Ana shunday nutq kamchiliklaridan biri duduqlanish hisoblanadi.
Duduqlanish- bu nutq apparati muskullarining tortishish natijasida nutqning sur’at-ohangining
buzilishidir. Duduqlanish muammosini nutq buzilishlari haqidagi ta ’limotning rivojlanishi
tarixida eng qadimiylaridan biri deb hisoblash mumkin. Qadimgi davrlarda duduqlanishni ko‘proq
bosh miyada namlikning to‘planib qolishi (Gippokrat) yoki artikulatsion apparat qismlarining
o‘zaro noto‘g‘ri munosabati (Aristolel) bilan bog‘liq holdagi kasallik deb qarashgan. Duduqlanish
paytida nutq apparatining markaziy yoki periferik (sirtqi) bolimlarida buzilish bo‘lishi
mumkinligini Galen, Sels va Ibn Sino e ’tirof etdilar. Duduqlanishning paydo bo‘lishida bosh miya
qobig‘idagi nerv jarayonlarining buzilgan (ularning kuchi va harakatchanligining оrtishi) o‘zaro
munosabatlari muhim rol o‘ynaydi. Katta yarimsharlar qobig‘i faoliyatidagi nerv buzilishi, bir
tomondan , nerv sistemasining holati, uning me ’yordan chetlashishiga tayyorligi bilan bog‘langan
bo‘lishi mumkin. Boshqa tomondan, nerv buzilishi noxush tashqi omillar bilan bog‘langan bo‘lishi
mumkin. Duduqlanish muammosiga nisbatan turli nuqtayi nazarlarni ko‘rib chiqib,
duduqlanishning paydo bo‘lish mexanizmlari bir xil emas, degan asosiy xulosaga kelish mumkin.
Ayrim hollarda duduqlanish murakkab nevrotik zaiflashuv sifatida e’tirof etiladi, u esa bosh miya
qobig‘idagi nerv jarayonining izdan chiqishi, qobiq va qobiq osti o‘zaro munosabatlarining
buzilishi umumiy nutqiy harkatlar (ovoz, nafas olish. artikulatsiya) sur’atining zaiflashuvi oqibati
hisoblanadi.
Chet ellik tadqiqotchilar duduqlanishning kelib chiqish sabablari bolalarni noto‘g‘ri
tarbiyalash, deb ko‘rsatadilar (A.Sherven, 1908); yuqumli kasalliklarning oqibatida a’zolarning
|
| |
