|
Joqarí HÁm orta arnawlí bilimlendiriw ministirligi berdaq atíndaǵÍ qaraqalpaq mámleketlik universiteti
|
| bet | 2/12 | | Sana | 25.11.2023 | | Hajmi | 1,7 Mb. | | #105147 |
Bog'liq курс жумысы оптика(1) фактура(5), english, texnika-xavfsizligi, SEVARAXON, Mang, Arra turlari, o\'quvchini bilim va ko\'nikmasi, Arislanov Toshtemir Rashidovich.docx2.docxxalqaro, Iqtisodiyot tahlilni tashkil etiss, 12793 1 6FB5AF9FB197803E3DFB2763D997A0707A48AAE8, 1 Milliy xavfsizlikni ta’minlash borasida amalga oshirilayotgan, 1, 6.-UsmonovJ.T.XujaqulovT.A.Malumotlarbazasiniboshqarishtizimi-oquvqollanma, 2-laboratoriya ishiTiykarǵı bólim
1.1 Jaqtılıq haqqındaǵı táliymatlardıń rawajlanıw tariyx
Jaqtılıq— insan kózi sezetuǵın (terbelis chastotası 4,0—7,5 Gts) elektromagnit tolqınlar. Bul vakuumdıń tolqın uzınlıǵı ~ 400 nm den ~ 760 nm ge shekem bolǵan tolqınlar uzınlıǵına sáykes keledi. Spektrdin’ infraqızıl nurlanıw hám ultrafiolet nurlanıw tarawları da Jaqtılıq dep ataladı. Spektrdin’ infraqızıl nurlanıw tarawı menen rentgen nurları arasında keskin shegara joq. Túrli jaritqishlar (Quyash, juldızlar, elektr lampochkalar hám basqalar ) Jaqtılıq shıǵaradı. Jaqtılıq tolqın qásiyetke hám de korpuskulyar qásiyetke iye. Geypara hádiyseler (difraktsiya, interferentsiya, polyarlaniw) de Jaqtılıqnıń tolqın ózgesheligi, basqa hádiyseler (fotoeffekt, lyuminessentsiya, atom hám molekulalar spektrlari) de korpuskulyar ózgesheligi kórinetuǵın boladı. Jaqtılıqtıń tolqın ózgesheligin tolqınlar teoriyası, korpuskulyar ózgesheligin kvant teoriya xarakteristikalap beredi; hár eki ózgesheligi bir-birin toldıradı. Jaqtılıqnıń korpuskulyar teoriyasın I. Nyuton, tolqın teoriyasın X. Gyuygens, kvant teoriyasın A. Eynshteyn islep shıqqan. Jaqtılıq nizamlıqları optikalıqta u’yreniledi. Jaqtılıq basımı, yaǵnıy mexanik tásiri bar ekenin J. K. Maksvell teoriyalıq tastıyıqlaǵan. Jaqtılıqnıń ıssılıq, elektr, fotoximiyaliq hám basqa tásirinleri bar. Geypara qońızlar, ósimlikler, elementler de ózinen Jaqtılıq shıǵaradı.
Jaqtılıq birlikleri — Jaqtılıq kúshi, kórsetilgenlik, ayqınlıq, Jaqtılıq aǵımı hám basqa jaqtılıq shamaları birlikleri. Xalıq aralıq birlikler sistemasıń Jaqtılıq kúshi birligi retinde kandela isletiledi. Jaqtılıq aǵımı birligi etip lyumen qabıl etilgen.(1.3)
Optikalıq fizikanin' zárúrli bólimlerinen biri bolıp, ol jaqtılıq hádiyselerin, olardıń qásiyetlerin, jaqtılıqnıń zárúrli menen óz-arasında tasirini hám de jaqtılıq basqa tábiyaatına baylanıslı bolǵan nizamlıqların u’yretedi. Predmetlerden jaqtiliq qaytıp kózimizge túskende ǵana biz olardı kóremiz. Bazi deneler ózinen jarıqlıq shashlıǵi ushın jarıqlıq dáreklerinen ibarat bolıp, olar tuwridan-tuwri kórinedi.[6]
|
| |
