|
Jurnal 001-yilda tashkil etilgan. Jurnal yilda 12 marta chiqadi
Pdf ko'rish
|
| bet | 105/266 | | Sana | 23.01.2024 | | Hajmi | 4,29 Mb. | | #143747 |
Bog'liq 11-son PM Ped PsixoloAdabiyotlar tahlili. Dekart fikrlash - bu fikrlash va bu sabab mantiqning qat'iy qoidalarini qo‘llash
orqali bog‘langan oddiy g‘oyalar zanjiri ekanligini ta'kidladi [McGregor, 2007]. O ‘rganish ham, fikrlash
ham bir-birini qo‘llab-quvvatlovchi va to‘ldiradigan tushunchalardir. Shu nuqtai nazardan ko‘rib chiqilsa,
ta'lim uslubi va tanqidiy fikrlash tushunchalari turli xil sifatlarga ega bo‘lsa, ularni birgalikda qo‘llash
mumkinligini aytish mumkin. Xuddi shunday, adabiyotlar o‘rganilganda, o‘rganish uslublari va tanqidiy
fikrlash tushunchalarini birgalikda ko‘rib chiqadigan tadqiqotlar mavjudligi ko‘rinadi misol uchun (Guven va
Kurum, asarlarida 2004).
"Tanqidiy fikrlash - bu o‘z fikringizni yaxshilash uchun o‘ylayotgan paytda fikringiz haqida
o‘ylashdir." [3.Richard V. Pol]
“Tanqidiy fikrlash” atamasi izlanganda uning falsafa va psixologiya fanlari doirasida taklif etilayotgan
ma’nolari borligi, lekin umumiy ma’noda bu atama aniq ma’noga ega emasligi tushuniladi. “Tanqidiy”
yunoncha “kritikos” soʻzidan olingan boʻlib, hukm qilish maʼnosini bildiradi, tahlil qilish usulidan kelib
chiqqan va Sokratik argument oʻsha paytdagi fikrlashni oʻz ichiga olgan.
Tadqiqot metodologiyasi. Tanqidiy fikrlash yodlab bo‘lmaydigan qobiliyatdir. O‘quvchilar tanqidiy
fikr yuritganda, ular o‘zlaricha o‘ylashga, farazlarni so‘roq qilishga, hodisalarni tahlil qilish va sintez
qilishga, yangi farazlar ishlab chiqish va ularni faktlar bilan tekshirish orqali bir qadam oldinga borishga
undaydi. Savol berish tanqidiy fikrlashning asosi bo‘lib, u o‘z navbatida bilimlarni shakllantirish manbai
hisoblanadi va shuning uchun barcha o‘rganish uchun asos sifatida o‘rgatish kerak.O‘quvchilar ko‘pincha
o‘qituvchilar tomonidan boshqariladigan, darsliklarga asoslangan sinflardagi tajribalar orqali o‘rganishga
bo‘lgan yondoshuvlarida shartlanadi. Bu holat zamonaviy o‘qituvchilarni tashvishga soladigan holat bo‘lib,
shuning uchun ular o‘quvchilarni fikrlashga yo‘naltirishda samaraliroq bo‘lgan eng yangi model va usullarni
tanlashni afzal ko‘rishadi. Tanqidiy fikrlash o‘quvchilar ma’lumotni tahlil qilish, baholash, sharhlash yoki
sintez qilish va argument yaratish, muammoni hal qilish yoki xulosa chiqarish uchun ijodiy fikrni qo‘llashda
yuzaga keladi.Tanqidiy fikrlashning maqsadi - fikrlash va harakatda mustaqil fikrlash, shaxsiy avtonomiya
va asosli mulohazani rivojlantirish. Bu ikkita bog‘liq o‘lchovni o‘z ichiga oladi:
1. Yaxshi fikr yuritish qobiliyati
2. Moyillik.
Tanqidiy fikrlash ijodkorlik bilan bir qatorda mantiqni ham o‘z ichiga oladi. U induktiv va deduktiv
fikrlash, tahlil qilish va muammolarni hal qilish, shuningdek, muammo va muammolarni hal qilishda ijodiy,
innovatsion va kompleks yondashuvlarni o‘z ichiga olishi mumkin.
Ta’lim, ehtimol, odamlar uchun eng asosiy ehtiyoj, insonning rivojlanishini ta’minlaydigan jarayondir.
Meyer fikricha, ta’limning maqsadi shaxsni tarbiyalash, yordam berish, uning ichida mavjud bo‘lgan barcha
imkoniyatlarni ro‘yobga chiqarishdir. Bolaning tafakkurini kuchaytirish maktablarning asosiy vazifasi
bo‘lishi kerak, degan fikr har doim mavjud bo‘lib kelgan, bu shunchaki tasodifiy natija emas - agar bu
umuman sodir bo‘lsa malakali ta’lim o‘quvchilarga nimani va qanday o‘rganish kerakligini ko‘rsatishi
kerak. O‘quvchilar o‘rganganlarini va o‘rganish usullarini baholar ekan, ular tanqidiy fikrlash qobiliyatlarini
namoyon etadilar.
As Cotton ta'kidlaganidek "Agar o‘quvchilar yuqori texnik jamiyatda muvaffaqiyatli faoliyat
yuritishlari uchun ular doimiy o‘zgaruvchan dunyoda ma'lumot olish va qayta ishlash uchun zarur bo‘lgan
umrbod ta’lim va fikrlash qobiliyatlari bilan jihozlangan bo‘lishi kerak"[4].
Ta’limning maqsadlaridan biri o‘quvchilarning fikrlash qobiliyatini, shuningdek, ta’limning
zamonaviy yondashuvlarining asosiy maqsadi bo‘lgan harakat qobiliyatlarini rivojlantirish bo‘lishi kerak.
|
| |
