|
Jurnal 001-yilda tashkil etilgan. Jurnal yilda 12 marta chiqadi
Pdf ko'rish
|
| bet | 180/266 | | Sana | 23.01.2024 | | Hajmi | 4,29 Mb. | | #143747 |
Bog'liq 11-son PM Ped PsixoloАdаbiyоtlаr tаhlili. Mamlakatimizda yoshlarning huquqiy savodxonligi va huquqiy madaniyatini
oshirish, milliy qadriyatlar, mafkuraviy immunitetni shakllantirish, o‘smir va o‘spirin yoshidagi tahsil
oluvchilarning tarbiyalanganlik darajasini baholash va xulqidagi nuqsonlarni korreksiyalash masalalari
E.Abzalov [1], H.Boboyev [2], I.Zokirov [3], Z.Islomov [4], H.Yo‘ldoshev [5], V.Karimova [6], H.Mamatov
[7], Sh.Mardonov[8], O.Musurmonova [9], A.Saidov [10], E.G‘oziyev [11], M.Quronov [12] kabi pedagog,
psixolog va huquqshunos olimlar tomonidan tadqiq etilgan.
MDH olimlari: M.N.Marchenko [13], Ye.A.Pevsova [14], S.V.Tatarinseva [15], Y.V.Tixonravov
[16]larning ilmiy izlanishlarida huquqiy ongni shakllantirish madaniyati, huquqiy tartibot organlarida yoshlar
bilan ishlash tizimi, turli mamlakatlarda konstitutsiyaviy huquqlarda inson omilining aks ettirilishi va qiyosiy
tahlili, bolalarning huquqiy savodxonligini shakllantirish masalalarini tadqiq etishgan.
Xorij mamlakatlari olimlari: M.Abraham [17], J.Agresto [18], J.Auerbach [19], S.Bailey [20] va
boshqalarning tadqiqotlarida fuqaroviy jamiyatning huquqiy madaniyatini rivojlantirish, bolalar va ayollar
huquqiy madaniyatini o‘stirish masalalarini, P.Dominick [21] ilmiy izlanishlarida huquqiy madaniyat
nazariyasi, huquqiy madaniyat va huquqiy xulq-atvorga sinergetik–sotsiodinamik yondashuv masalalari o‘z
ifodasini topgan.
Yuqorida keltirilgan tadqiqotlarda o‘quvchilarning huquqiy ongni shakllantirish madaniyati va
fuqaroviy jamiyatning huquqiy madaniyatini rivojlantirishga bag‘ishlangan bo‘lib, biroq yuridik texnikum
o‘quvchilarini huquqiy kompetensiyalarni shakllantirish nazariy va amaliy jihatdan to‘laligicha ilmiy
asoslanmagan. Shu bois, ilgari surilayotgan tadqiqot dolzarb muammolardan biri sanaladi.
Tаdqiqоt metоdоlоgiyаsi. Yuridik texnikum o‘quvchilarida huquqiy kompetensiyalarni shakllantirish
modeli tizimlashtiriluvchi elementlardan tashkil topgan bo‘lib, ularning kelgusidagi yaxlit faoliyati
mazmunini yoritadi. Andozada ifodalanganidek, o‘quv faoliyati bosqichlari, pedagogik-konseptual
yondashuvlar o‘quvchilarning huquqiy ongini rivojlantirishni ta’minlaydi, shaxs va jamiyat rivojlanishining
ehtiyojlarini ifoda etadi. Ularning individual rivojlanib, o‘zini to‘liq namoyon qilishi, javobgarlik,
mas’uliyatlilik, jamoa bo‘lib ishlash, o‘zaro yordam va boshqa qimmatli fazilatlarini voyaga yetkazadi.
Ushbu maqsadlar pedagogik jarayonni tashkil etishning jamoaviy, guruhiy va individual shakllarining
maqbul kombinatsiyasini nazarda tutadi.
Modelda aks ettirilganidek, ta’lim subyektlarining ijtimoiy–pedagogik sharoitlari ta’lim
muassasalarining o‘quv-moddiy bazasi, o‘qituvchilarning kasbiy malaka darajasi, o‘quv imkoniyatlari,
jamoaning shaxslararo munosabatlari, ta’lim shakllari, o‘qitishning zamonaviy texnologiyalari, metodlarini
o‘z ichiga qamrab oladi.
Yuridik texnikum o‘quvchilarida huquqiy kompetensiyalarni shakllantirishda ana shu omillar hisobga
olinishi zarur. Ta’lim jarayonning samarali bo‘lishi, ko‘p jihatdan ta’lim tamoyillariga asoslangan holda
o‘qitish jarayonlarini tashkil qilishga bog‘liq. Yuridik texnikum o‘quvchilarida huquqiy kompetensiyalarni
shakllantirish uchun model asosida o‘quv faoliyatiga yo‘naltiruvchi usullar, mustaqil ta’lim shakli, o‘zini-
o‘zi rivojlantirish bilan birga intellektual rivojlanish imkoniyatlaridan keng foydalanish imkoniyati
kengayadi.
Yuridik texnikum o‘quvchilarida huquqiy kompetensiyalarni shakllantirish jarayonini tashkil etish
hamda uning asoslarini belgilash muhim ahamiyatga ega bo‘lib, kasbiy faoliyatga tayyorlashda: 1)
texnologiya algoritmini ishlab chiqish; 2) huquqiy-madaniy rivojlantirish faoliyatini nazorat qilish, ularning
faollik darajalarini baholash; 3) texnologiyani amaliy faoliyatda qo‘llash muhim bo‘lib hisoblanadi. Biz
ishlab chiqilgan modelning indikativ vositachi qismida yuridik texnikum o‘quvchilarida huquqiy
kompetensiyalarni shakllantirish komponentlarini belgiladik (1-rasmga qarang).
Yuridik texnikumlarda indikativ model asosida o‘quvchilarda huquqiy kompetensiyalarni
shakllantirishga yo‘naltirilgan mezonlar takomillashtirildi. Xususan: huquqiy savodxonlikka tayanuvchi
tushunchalarning shakllanganligi (burch, huquqiy madaniyatni chuqur anglaganlik darajasi, qarashlar,
e’tiqodlar, motivatsiya, qadriyatlar, hayotiy mo‘ljallar, ideallarning mavjudligi va boshqalar); faoliyatli -
natijaviy – o‘quvchilarning kelgusidagi kasbiy faoliyatiga fidoyiligi, sadoqatliligini belgilovchi, ularning
qalbi va ongiga Vatan va o‘zining taqdirini belgilovchi mutanosiblik hissiyotiga yo‘naltirilgan mezon;
mafkuraviy xurujlardan himoyalanish hissining shakllanganligi - turli ko‘rinishdagi destruktiv g‘oyalardan
himoyalanish, ularga nisbatan murosasiz bo‘lish, Vatan himoyasi sharafli va muqaddas burch ekanini chuqur
singdirishga yo‘naltirilgan mezon.
“PEDAGOGIK MAHORAT” ilmiy-nazariy va metodik jurnal. 2023, № 11
164
|
| |
