5-1 misol. Oltingugurt-uglerod CS2 va uglerod to‘rt xlorid CCI4 uchun aralashmaning qaynash va kondensatsiyalanish diagrammasi va muvozanat diagrammasi qurilsin.
Yechilishi. Diagrammalarni qurish uchun Raul qonunidan foydalanamiz. Sof tarkibiy qismlarning bug‘larining turli xil temperaturalardagi qayishqoqligi 5-2 jadvalda berilgan. r =1,013 • 10s Pa (760 mm simob ust.) da sof oltingugurt-vodorodning qaynash nuqtasi 46 °S ga, sof uglerod to‘rt xloridning qaynash nuqtasi esa 76 °S ga teng bo‘ladi. Shu sababli jadvalda 40 do 80 °S gacha bo‘lgan temperaturalar uchun parsial bosimlarning qiymatlari keltirilgan.
5-2 jadval
Sof oltingugurt-uglerod va uglerod to‘rt xlorid bug‘larining 40 – 80°S temperaturalar oralig‘idagi qayishqoqligi.
Temperatura. °S
|
Oltingugurt-uglerod bug‘larining qayishqoqligi
|
Uglerod to‘rt xlorid bug‘larining qayishqoqligi
|
|
|
mm simob ustuni
|
105 Pa
|
mm simob ustuni
|
105 Pa
|
40
|
617
|
0,826
|
215
|
0,287
|
45
|
726
|
0,969
|
262
|
0,350
|
50
|
855
|
1,140
|
316
|
0,422
|
55
|
1 001
|
1,333
|
376
|
0,502
|
60
|
1 169
|
1,560
|
449
|
0,600
|
65
|
1 348
|
1,800
|
535
|
0,715
|
70
|
1 561
|
2,085
|
622
|
0,830
|
75
|
1 793
|
2,398
|
727
|
0,970
|
80
|
2 033
|
2,713
|
843
|
1,125
|
Ushbu jadval asosida (5-8) va (5-8a) formulalar bo‘yicha past haroratda qaynaydigan CS2 ning suyuqlik va muvozanatlangan bug‘dagi x va u molyar miqdorining qiymatlarini aniqlaymiz. Hisoblash natijalari 5-3 jadvalga yig‘ilgan.
5-3 jadval
Oltingugurt-uglerod – uglerod to‘rt xlorid aralashmasining suyuq va gaz fazalaridagi oltingugurt-uglerod miqdori
|
Oltingugurt-uglerod miqdori
|
Temperatura, °S
|
Suyuq fazada [(5-8) tenglama]
|
Muvozanatlangan bug‘larda
[(5-8a) tenglama]
y =
|
40
45
50
55
60
65
70
75
80
|
(1,355)
(1,355)
0,823
0,614
0,432
0,277
0,147
0,031
(-0,07)
|
= (1,101)
= (1,025)
= (1,926)
= 0,809
= 0,664
= 0,491
= 0,302
= 0,073
= (-0,187)
|
Eslatma. Qavslar ichidagi raqamlar real qiymatlarga ega emas, biroq egri chiziqlarning yuqorigi va pastki uchastkalarini aniqroq qurish uchun hisoblangan.
5-3 jadval ma’lumotlari bo‘yicha quyida 5-18 rasmda aralashmaning qaynash va kondensatsiyalanish egri chiziqlari, 5-17 rasmda esa — muvozanat egri chizig‘i chizilgan, ulardan 5-4 misolda rektifikatsion kolonnadagi tarelkalar (oshxona tarelkalari emas – izoh tarjimonniki) sonini aniqlash uchun foydalanilgan. Bu egri chiziqlarni shuningdek eksperimental ma’lumotlar bo‘yicha ham qursa bo‘ladi.
Biri ikkinchisida qisman eriydigan suyuqliklar. O‘zaro qisman eriydigan suyuqliklar uchun uchuvchan tarkibiy qismning bug‘lardagi miqdori ikki bosqichda hisoblanadi. Tarkibiy qismlarning eruvchanligi doirasida hisob-kitoblar Raul qoidasi bo‘yicha yoki eksperimental jadvallar bo‘yicha, ikkinchi fazada esa (erimaydigan doirada) — Dalton qonuni bo‘yicha olib boriladi.
5-3 rasm. Fenol-suv qisman eriydigan aralashmada eruvchanlik va parsial bosimlarning eritma tarkibiga bog‘liqlik grafigi.
Fenol va suv qisman eriydigan suyuqliklarga misol bo‘la oladi. 20°S temperaturada suv og‘irlik bo‘yicha 8,4% fenolni eritadi, 50°S temperaturada esa uning eruvchanligi 12,08% gacha ortadi. 20°S temperaturada suv fenolda 27,7% gacha eriydi, 50°S temperaturada esa 37,17% gacha eriydi (foyizlar butun aralashmaga nisbatan berilgan).
Agar abssissalar o‘qi bo‘ylab suv va fenolning konsentratsiyalari, ordinatalar o‘qi bo‘ylab esa - 5-3,b rasmda ko‘rsatilganidek, temperaturalar qo‘yilsa, u holda bir tarkibiy qismning ikkinchisida erishining egri chiziqlari haqiqatan ham ham o‘zida bitta – aralashmaning temperaturasi 68,8°S bo‘lganda 39,9% fenol va 64,1% suvdan iborat bo‘lgan tarkibli aralashmaga mos keladigan nuqtadagi maksimum orqali o‘tadigan egri chiziqni taqdim qiladi.
5-3,a rasmda qisman eriydigan suyuq aralashmaning tarkibi va bug‘ aralashmasi bosimining doimiy temperaturadagi bog‘liqlik grafigi ko‘rgazma uchun berilgan.
|
