|
Kafedrasi «Issiqlik va massa almashinuv jarayonlari» fanidan
|
| bet | 49/64 | | Sana | 03.12.2023 | | Hajmi | 6,57 Mb. | | #110142 |
Bog'liq Ma\'ruza matnlari (5)rp va rv — suv bug‘i va modda bug‘larining parsial bosimlari;
µn va µB — suv va qayta haydaladigan moddaning molekular og‘irliklari;
𝞅— to‘yinish koeffitsienti, u amalda 0,3 – 0,7 oraliqda tebranadi.
5-1 jadval atmosfera bosimida suv bug‘i bilan qayta haydashda bir qator moddalarning qaynash temperaturalarining pasayishini, shuningdek qayta haydaladigan moddaning bug‘lardagi miqdorini xarakterlaydi.
5-1 - jadval
Atmosfera bosimida suv bug‘i bilan qayta haydashda suyuqliklarning qaynash temperaturasining pasayishi
Modda nomi
|
Qaynash temperaturasi, oS
|
Haydaladigan moddaning bug‘dagi miqdori,%
|
Sof modda
|
Moddaning suv bug‘i bilan aralashmasi
|
Anilin
|
189,9
|
98,4
|
23,1
|
Benzol
|
80,4
|
69,2
|
91,1
|
Naftalin
|
128,0
|
99,3
|
14,4
|
Nitrobenzol
|
208,3
|
99,3
|
25,0
|
Simob
|
356,8
|
100
|
0,4
|
Ideal gazlar uchun Avogadro qonunidan foydalanish bilan xuddi o‘sha bitta hajmda bir xil temperaturada har qanday gaz yoki bug‘ning mol miqdori uning bosimiga proporsional bo‘ladi deb hisoblash mumkin.
Bitta tarkibiy qismning bug‘ining molekular og‘irligi, mollar soni, miqdori va bosimini µa , pa, Ga va ra orqali, µv, pv ,Gv va rv orqali esa — xuddi o‘sha kattaliklarni boshqa bir tarkibiy qism uchun belgilash bilan quyidagi nisbatlarni olamiz:
na = ; pb = ; = = ,
bundan
= ; (5-2)
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA`LIM VAZIRLIGI 1
ISLOM KARIMOV nomidagi TOSHKENT DAVLAT TEXNIKA UNIVERSITETI 1
ENERGETIKA FAKULTETI 1
«Issiqlik va massa almashinuv jarayonlari» 1
fanidan 1
14-ma’ruza Issiqlik quvirlari va ularning kapillyar strukturalari – 88 3
14-MA’RUZA ISSIQLIK QUVIRLARI Va Ularning Kapillyar Strukturalari 80
Ko‘riladigan masalalar 81
bu bug‘larning massadan foyizlarda quyidagi tarkibiga mos keladi:
100 = 100 (5-3)
va
100 = 100 (5-3a)
Oldingi benzol va suv aralashmasi misoli uchun suv ajralib chiqishi birligiga benzol ajralib chiqishini topamiz (benzol uchun µa=78)
= = = 10,4 ,
ya’ni bug‘larda taxminan 10 qism benzolga 1 qism suv to‘g‘ri keladi.
O‘zaro erimaydigan tarkibiy qismlarga ega bo‘lgan aralashmaning qaynash temperaturasi o‘zgarmas bo‘ladi va tarkibiy qismlarning suyuq aralashmadagi miqdoriga bog‘liq bo‘lmaydi. Faqatgina tarkibiy qismlardan biri to‘liq qaynab chiqqandan keyin u sakrashni sodir qiladi va qolgan tarkibiy qismning qaynash temperaturasiga teng bo‘lib qoladi. Tarkibiy qismning bug‘ fazasidagi miqdori o‘zgarmas bo‘lib qoladi va u ham tarkibiy qismlardan biri to‘liq qaynab chiqmaguncha ularning suyuq fazadagi nisbatiga bog‘liq bo‘lmaydi.
5-1,b rasmda o‘zaro erimaydigan tarkibiy qismlarga ega bo‘lgan binar aralashma uchun grafik keltirilgan. Yengil qaynaydigan tarkibiy qismning (benzol) bug‘lardagi miqdorining uning suyuqlikdagi miqdoriga bog‘liqligi bs to‘g‘ri chiziq bilan tasvirlanadi. Bu to‘g‘ri chiziqning a nuqtada 0d diagonal bilan kesishishi muvozanat holatiga mos keladi, bunda yengil qaynaydigan tarkibiy qismning (benzolning) bug‘lar va suyuq fazadagi og‘irlik bo‘yicha miqdori bir xil bo‘ladi. a nuqta azeotropik nuqta deb, bu holatga mos keladigan suyuq aralashma esa – azeotropik aralashma deb ataladi.
Azeotropik aralashmaning qaynash temperaturasi aralashma to‘liq qaynab chiqquncha o‘zgarmas bo‘lib qoladi.
Azeotropik aralashmalar shu bilan xarakterlanadiki, ularning tarkibiy qismlaridan birortasi ham haydashda bilan sof holda ajralib chiqishi mumkin emas, chunki bug‘lar va suyuq aralashmaning tarkibi mutlaqo bir xildir. Agar boshlang‘ich suyuq aralashmada uchuvchan tarkibiy qism azeotropik aralashmaga qaraganda ko‘proq bo‘lsa (5-1,b rasmdagi A nuqta), u holda uning davomida suyuqlikdan azeotropik aralashma tarkibiga ega bo‘lgan bug‘lar chiqib ketadigan qandaydir bir qayta haydashdan keyin (A nuqta o‘ngga siljiydi) sof uchuvchan tarkibiy qismdan iborat bo‘lgan suyuq qoldiq qoladi (berilgan holatda – benzol). Aksincha, boshlang‘ich suyuq aralashmada uchuvchan tarkibiy qism azeotropik aralashmaga qaraganda kam bo‘lsa (5-1,b rasmdagi V nuqta), u holda qayta haydashda V nuqta chapga siljiydi va suyuqlikda uchmaydigan tarkibiy qism (suv) qoladi.
|
| |
