13
o‘rganishdan boshlanadi.
2.
Tekshirish metodikasini tanlash. Psixologik kuzatishlar turli metodlar (bu
metodlar haqida quyida batafsil fikr yuritiladi) bilan olib boriladi. Ishning
muvaffaqiyatli chiqishi ko‘p jihatdan metodni tanlashga bog‘liq bo‘ladi.
3.
Aniq ma’lumotlarni to’plash. Ma‘lumotlar, I. P. Pavlov ta‘biri bilan
aytganda, olim uchun go‘yo havodek zarur narsadir. To‘plangan ma‘lumotlar
o‘rganilayotgan muammoga mos kelishi zarur. Ilmiy ma‘lumotlarga bo‘lgan asosiy
talab - ularning to‘liq va izchil bo‘lishidir. To‘plangan ma‘lumotlar
o‘rganilayotgan masalani har jihatdan tavsiflab berishi kerak.
4.
Aniq ma’lumotlarni ishlash. To‘plangan ma‘lumotlarni matematik va
mantiqiy jihatdan ishlab
chiqish umumiylikni, tipiklikni topish va ularni tasodifiy
materiallardan ajratish imkonini beradi. Bunda to‘plangan materiallarning o‘rtacha
miqdori (arifmetik, kvadrat va h.k.), foizi va boshqalar aniqlanadi, songa oid
ma‘lumotlar
jadvallarga joylashtiriladi, grafik, diagramma ko‘rinishlarida aks
ettiriladi. Murakkab mutanosiblikdagi ma‘lumotlarni aniqlashda esa variatsion
statistika metodlari qo‘llanadi.
5.
Qonuniyatning ifodalanishi. Bu tekshirishning eng qiyin va mas‘uliyatli
bosqichi hisoblanadi. Chunki bu bosqichda ma‘lumotlarning mohiyatini chuqur
tushunish, ularning o‘zaro bog‘liqlikni hisobga olish kerak bo‘ladi, binobarin, bitta
ma‘lumotdan turlicha xulosa chiqarish mumkin. Ko‘pincha chiqarilgan xulosalar
taxminiy xususiyatga ega bo‘lib,
keyingi tekshirishlar, aniqlashlar uchun asos
bo‘ladi.
