10
munosabatlarning psixologik jihatlarini o‘rganadi;
-
savdo psixologiyasi - jamiyatda tijoratning psixologik shart- sharoitlari,
ehtiyojning individual, yoshga,
jinsga oid xususiyatlarini, xaridorga xizmat
ko‘rsatishning psixologik omillarini aniqlaydi;
-
tibbiyot psixologiyasi shifokor faoliyati psixologiyasini, bemor xulq-
atvorining psixologik jihatlarini o‘rganadi;
-
kasbiy faoliyat psixologiyasi turli soha egalari psixologiyasini, kasb egalari
xulq-atvorining psixologik jihatlarini o‘rganadi.
Shuningdek,
psixologiyada etnospixologiya, oilaviy hayot psixologiyasi,
boshqaruv
psixologiyasi,
shaxs
psixologiyasi,
sport
psixologiyasi,
psixodiagnostika, siyosiy va tashkiliy psixologiya kabi ko‘plab sohalar mavjudki,
ularning har biri jamiyatdagi real ehtiyojlar va ularni qondirishda psixologiyaning
fan sifatidagi o‘rni va maqsadidan kelib chiqadi
2
.
Xo‘sh, kasbiy faoliyat psixologiyasi fanining bahs mavzui nima?
Kasbiy faoliyat psixologiyasi, o‘z mohiyatiga ko‘ra,
psixologiya fani
tarkibiga kiradi. Shu nuqtai nazardan qaraganda
kasbiy psixologiya
o‘ziga xos
predmet
bo‘lib, psixologiyaning nozik tomonlarini qamrab oladi. Ya‘ni bu fan
psixologiya sohalarining kesishuvida yuzaga keladi.
Psixologiya muayyan shaxs,
uning jamiyatdagi xulq-atvori va turli faoliyatlarining o‘ziga xos tomonlarini
o‘rganadi. Bundan ko‘rinadiki, har ikkala fanning obyekti va subyekti shaxs, inson
hisoblanadi.
Yuqorida ta‘kidlab o‘tganimizdek, kasbiy psixologiya faoliyat psixologiyasi
psixologiya tarkibida yuzaga kelgan bo‘lib, aniq faoliyat, ya‘ni kasb faoliyatidagi
psixologik jihatlarning muhim tomonlarini o‘rganishga bag‘ishlangan fan
hisoblanadi.
Kasbiy
faoliyat
psixologiyasi
ilmiy-amaliy
fan bo‘lib,
umumiy
psixologiyaning qonuniyatlarini o‘rganadi va bu fanning samaradorligini oshirish
uchun tavsiyalar ishlab chiqadi.
2
Qarang:
Karimova V. Psixologiya: O‗quv qo`llanma. T. 2002.
11
Kasbiy
faoliyat psixologiyasi
fani
kasb doirasidagi munosabatlar,
odamlarning psixik faoliyatini boshqarish mexanizmlari
va qonuniyatlarini
o‘rganuvchi fandir. Bunda kasb egalarining psixologik asoslarini o‘rganish
maqsad
qilib qo‘yilgan.
Kasbiy
faoliyat psixologiyasi
fanining maqsadi
– kasb egalari
faoliyatining taraqqiyot qonuniyatlari, turli toifadagi shaxslar bilan o‘zaro
munosabatlar jarayonida psixologik bilimlardan foydalana olish ko‘nikma va
malakalarini shakllantirishdan iboratdir.
Shu ma‘noda, kasbiy faoliyat psixologiyasi fanining
metodologik asosini
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining asarlari, faylasuf-allomalarning kasb
psixologiyasi faniga oid g‘oya va nazariyalari hamda hukumat qonunlari,
OvaO`MTVning buyruq va ko‘rsatmalari tashkil etadi.
Kasbiy faoliyat psixologiyasi fanining predmetini quyidagilar tashkil etadi:
-
kasb egalari psixikasini har tomonlama o‘rganishdan hosil bo‘lgan
bilimlar;
-
kasb
egalarining ongi, ruhiyati, onglilik va ongsizlik holatidan hosil
bo‘lgan xulosalar;
-
kasb egasi shaxsining to`zilishi, uning faoliyati va faolligini o‘rganish
orqali olingan nazariy va amaliy xulosalar.
Barcha fanlar singari kasbiy faoliyat psixologiyasi fanining ham o‘z obyekti
mavjud, ular quyidagilardan iborat:
-
kasb egalarining psixologiyasi;
-
fuqarolarning onglilik va ongsizlik holatlari;
-
shaxsning to`zilishi;
-
shaxsning faoliyati;
-
shaxsning faolligi va uning shakllari.
Shunday qilib, kasbiy faoliyat psixologiyasi kasb egalari xodimlari
faoliyatidagi psixika, ong, ongsizlik kabi fenomenlarning kelib chiqishi, rivojlanish
qonuniyatlarini o‘rganuvchi fandir.
12
Kasbiy faoliyat psixologiyasi fani ham ma‘lum bir psixologik qonuniyatlarni
o‘rganadi va ularni amalda qo‘llash bo‘yicha tavsiyalar ishlab chiqadi.
