• Suyuqlik xususiy hajmga ega, lekin shaklga ega emas.
    		•

    Gaz xususiy shaklga va hajmga ega emas




    Download 1,85 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet19/134
    Sana28.06.2024
    Hajmi1,85 Mb.
    #266146
    1   ...   15   16   17   18   19   20   21   22   ...   134
    Bog'liq
    6-sinf fizika uzb

    Gaz xususiy shaklga va hajmga ega emas.
    Suyuqlik biror idishga qu 
    yilsa, o‘sha idish shaklini egallaydi. Lekin 
    o‘z xususiy haj 
    mini saqlaydi. Do‘ 
    konlarda yaxna ichimliklarni 1,5 
    l
    , 
    1 
    l
    va 0,5 
    l
    li idishlarda sotilishini yax 
    shi bila 
    siz. Avtomobil yonil-
    g‘ilari ham litrlab o‘lchanadi. Suyuqliklarda molekulalar yaqin joy-
    lashganligi tu 
    fayli o‘zaro tortishish kuchlari sezilarli bo‘ladi. Shun-
    ga ko‘ra o‘z hajmini saqlaydi. Lekin og‘irligi ta’sirida «yal 
    payib» 
    idish shaklini oladi. Suyuqlik molekulalari orasidagi torti 
    shish kuchi 
    suyuqlik shaklini saqlay oladigan darajada katta emas. Shunday bo‘lsa-
    da, suyuqlikni siqish juda qiyin.
    Bir tajribada suvni siqish uchun uni qo‘rg‘oshin shar ichiga quyib, 
    og‘zi kavsharlangan. Shundan keyin sharni qisish uchun uni og‘ir 
    bolg‘a bilan urilgan. Bunda suv qisilmasdan sharni yorib sizib chiqqan.
    Suyuqlik xususiy hajmga ega, lekin shaklga ega emas.
    Atrofimizdagi ko‘pchilik nar 
    sa lar qattiq jismlardan iborat. Ruchka, 
    parta, uy, mashina va h.k. Ularning barchasi o‘z shakliga ega. 
    Ularning shaklini o‘zgartirish uchun katta kuch sarflash kerak. Qattiq 
    jismlarda molekulalar (atomlar) suyuqliklar 
    dagiga nisbatan ham yaqin 
    joylashadi. Bundan tashqari, ular 
    tartib 
    bilan joylashadi. Joylashgan 
    o‘rnida tebranib turadi.
    Masalan, osh tuzini olsak, uning molekulasi NaCl, ya’ni 
    Na – natriy 
    va 
    Cl – xlor 
    atomidan 
    tashkil 
    topgan. 
    10-rasmda 
    atomlarning o‘zaro joylashishi keltirilgan. Ularni to‘g‘ri chiziq bilan 
    birlashtirilsa, panjara ko‘rinishida bo‘ladi.
    10- rasm.

    28
    Atomlarning joylashish tartibi jism 
    ning qattiqlik darajasini o‘z-
    gartirishi mumkin. Masalan, Siz ishlatayotgan qalam, ko‘mir va juda 
    qattiq modda – olmos, brillyant bir xil uglerod (C) atomlaridan tashkil 
    topgan. Lekin joy lashish strukturasi turlichadir.

    Download 1,85 Mb.
    1   ...   15   16   17   18   19   20   21   22   ...   134




    Download 1,85 Mb.
    Pdf ko'rish