|
-MAVZU
KUCH MOMENTI. RICHAG VA UNINGBog'liq 6-sinf fizika uzb31-MAVZU
KUCH MOMENTI. RICHAG VA UNING
MUVOZANAT SHARTI
54-rasm.
Quyidagicha tajriba o‘tkazib ko‘raylik. G‘ildirakni
olib, undan qo‘zg‘almas o‘q o‘tkazaylik. G‘ildirak
o‘qiga
F
kuchni 54-rasmda ko‘rsatilganidek 1 nuqta-
ga ta’sir ettiraylik. G‘ildirak harakat qilmaydi. Endi
shu kuchni 2 nuqtaga qo‘yaylik. G‘ildirak harakatga
keladi.
F
kuchni aylanish o‘qidan yanada uzoqroqqa
qo‘ysak, g‘ildirak shunchalik tez aylanadi.
Demak,
aylanish o‘qiga ega bo‘lgan jismlar-
ning harakati faqat unga qo‘yilgan kuch kattaligiga bog‘liq
bo‘lmasdan, balki kuchni aylanish o‘qidan qancha uzoqlikka
qo‘yil ganligiga ham bog‘liq bo‘lar ekan.
Aylanish o‘qidan kuch qo‘yilgan nuqtagacha bo‘lgan eng qisqa
masofa
kuch yelkasi
deb ataladi.
Bunda kuch yo‘nalishi bilan yelka
o‘zaro tik yo‘nalgan deb qaraladi.
Aylanish o‘qiga ega bo‘lgan jismlarda harakat qo‘yilgan
F
kuchga
hamda yelka
l
ga bog‘liq bo‘lganligidan
kuch momenti
deb ataluvchi
fizik kattalikni kiritamiz,
M
=
F
·
l.
Uning birligi
M
= 1 N
·
m. Siz kundalik turmushda og‘ir toshni
yoki yukni joyidan siljitishda uning tagiga lom tiqib ko‘ta
rishganini
ko‘rgansiz (55-rasm). Bunda lom uchiga
F
1
kuch bilan ta’sir etib,
ikkinchi uchidan
F
2
kuch olinadi.
F
2
kuch
F
1
dan bir necha barobar
katta bo‘ladi. Demak, bu qu rilmada kuch
dan yutish mumkin ekan.
Qo‘zg‘al mas ta
yanch atrofida aylana oladigan qattiq jismga
|
| |
