x= r(1 - cos) + l(1 - cos)
Lekin cos ni birga yaqin deymiz, chunki lr va burchak 0, shunday qilib x=r(1-cos). Bunda porshenning harakat tezligi:
bu erda: – krivoshipning aylanma burchak tezligi.
Shunday qilib, oniy uzatish sinusoidal qonun bo`yicha o`zgaradi:
V=f Cp = f r sin va dV=f r sin d
lekin ; unda dV=f r sin d
Krivoshipning burilish burchagi ni absstissa o`qiga qo`ysak, oniy qo`zg`alishni esa, ordinata o`qiga joylashtiramiz (2.39-rasm). Sinusoida bilan chegaralangan maydon, porshenning 1 ta bosib o`tgan yo`lida, ya’ni krivoshipning harakati yo`li esa dan 2 gacha bo`ladi, nasos uzatgan suyuqlik hajmiga proporstional bo`ladi (2.39-rasmga qarang).
(2.98)
2.39-rasm krivoship burilish burchagi dan 2 gacha ko`rsatilgan bo`lib, bu absstissa o`qida ajratilgan oraliq vaqtiga proporstional.
Oddiy nasos so`rish yo`liga mos bo`lgan o`qning birinchi yarim aylanishida suyuqlikni uzatmaydi va bu absstissa o`qida 0 dan gacha uzatish chizig`i absstissa bilan mos keladi (AV chizig`i). Oddiy nasosning krivoshipi to`liq aylanishi yoki porshenning 2 marta borib-kelish AVSD chizig`i bilan ifodalanadi.
Krivoshipning burilish burchagi =900 bo`lganda, maksimal uzatish bo`ladi. Nasosning notekis uzatishi quyidagi nisbat bilan aniqlanadi: Oddiy harakatli nasos uchun notekislik koeffistienti bo`lsa, ikki tomonlama harakatli nasos uchun uchtalik uchun esa .
Ikki tomonlama harakatli nasosning uzatish diagrammasi bir–biriga nisbatan o`girilgan sinosoidalar tashkil etadi (2.40-rasm), 3 bosqichli nasos uchun esa 3 ta sinosoidaning 1200 ga surilgan bo`ladi (2.41-rasm).
Natijaviy uzatish egri chizig`i I, II va III ordinata egri chiziqlarining yig`indisi bo`lib, xizmat qiladi, chunki ular oddiy nasoslarning uzatish davriga to`g`ri keladi. Grafikdan ko`rinib turibdiki, 3 bosqichli nasoslarning suyuqlik uzatishi tekislanib boradi.
Oddiy nasoslarning uzatish va so`rish quvurlaridagi notekislikni kamaytirish uchun ularga bevosita havo qalpoqchalari o`rnatiladi. Havo qalpoqchalari bufer hajm hisoblanib, uning 50% hajmini havo egallaydi. So`rish paytida, qalpoqchaga suyuqlik kirganda undagi havo siqiladi, agar, uzatish o`rtacha qiymatdan kamaysa, suyuq ichidan chiqarib yuboriladi. Qalpoqchadagi havo bosimining o`zgarish farqi kam bo`lsa, suyuqlikning so`rish va haydash quvurlarida harakati bir tekisda bo`ladi.
Porshenli nasosning unumdorligi uzatish bosimiga bog`liq bo`lmasdan doimiy, kattalik bo`lib qoladi.
Nasos quvvatini hisoblashda va ish jarayonidagi nosozliklarni aniqlashda indikator diagrammasidan foydalaniladi.
Nasos stilindrini absolyut bosimini porshen bosib o`tgan yo`li yoni xajmiga bog`likligini ko`rsatib beradi. Nasos stilindriga, o`rnatilgan indikator yordamida indikator diagramma chiziladi. 2.42-rasmda av chizig`i so`rish jarayoniga mos keladi. Nasosdagi bosim atmosfera bosimdan past bo`ladi va rv ga teng bo`ladi. Porshenning v nuqtasi eng chetki o`ng holatiga mos keladi. Bu holatda so`rish klapani yopiq bo`ladi. Porshen o`ngga qarab harakati boshlanganda, stilindrdagi bosim birdaniga rn qiymatgacha ko`tariladi (vs chiziq). rn-ra bosimlar farqi ostida haydash quvuridagi klapan ochiladi va suyuqlik uzatila boshlaydi (sa chizig`i). a va s nuqtalardagi bosimning tebranishi klapanlarni ochilish paytidagi inerstiyasi tufayli hosil bo`ladi.
Indikator diagrammasi yordamida nasosning indikator quvvatini aniqlash mumkin. Uning qiymati diagramma yuzasiga teng deb olinadi. Indikator quvvatini bila turib, foydali quvvatni aniqlash mumkin bo`ladi:
bu erda ind – indikator f.i.k.
2.43-rasm indikator diagramma yordamida nasosning ba’zi bir nosozliklarini aniqlash mumkin.
2.43a-rasmdagi diagrammada uzatish paytida nasos klapanining kech yopilishi kuzatilayotgan bo`lsa, 2.43b-rasmda esa, so`rish klapani yopilishining kechga qolishi tasvirlangan.
Indikator diagrammasidagi o`zgarishlar nasos ichidagi boshqa nosozliklar mavjudligidan dalolat beradi.
Цilindrga havoni kirib qolishi diagrammadagi so`rish gorizontal chizig`idan chetlanishiga, chiziqni tebranishi ko`rsatadi.
Porshenli nasoslar asosan, suyuqlikni kam miqdorda uzatishda bosimi 5 dan 100 MPa gacha bo`lgan yuqori qovushoq, tez alangalanuvchi suyuqliklarni uzatishda, hamda suyuqliklarni taqsimlash uchun ishlatiladi.
Porshenli nasoslarning kamchiligini aytib o`tadigan bo`lsak, bularga, unumdorligi kamligi, suyuqlikni notekis uzatishi, krivoship-shatunli mexanizmi borligi, suyuqlik tarkibida qattiq zarrachalar bo`lsa, klapanlari tez ishdan chiqishi kiradi. Undan tashqari, uni joylashtirish uchun mustahkam poydevorlar talab etiladi.
|
