2.26-rasm. Markazdan qochma nasos
sxеmasi.
1,7- klapan; 2- sorish quvuri; 3- ishchi
g`ildirak; 4- o`q; 5- qobiq; 6- haydash
quvuri; 8- zadvijka.
|
2.27-rasm. Ko`p bosqichli, markazdan qochma nasos sxеmasi.
1-ishchi g`ildirak; 2-qobiq;
3- o`q; 4- aylanma kanal.
|
Natijada ishchi g`ildiragiga kirishdagi bosim pasayib, suyuqlik beto`xtov nasosga so`rib boriladi. Markazdan qochma turdagi nasosni ishga tushirishdan oldin nasos ichida siyraklanish hosil qilish uchun uning ichiga suyuqlik quyiladi. Nasosdan suyuqlik orqaga oqib ketmasligi uchun, qaytarish klapani so`rish trubasiga o`rnatilgan bo`ladi. Gidravlik mashinalar bir va ko`p bosqichli nasoslarga bo`linadi.
Bir bosqichli nasosning bosimi 50 m suv ustunidan oshmaydi. Shuning uchun yuqori bosim hosil qilish uchun bir o`qning o`ziga ketma-ket bir necha ishchi g`ildiragi o`rnatiladi.
Ko`p bosqichli nasosning bosimi g`ildirak soniga proporstional. Ko`pincha g`ildiraklar soni beshtadan ortmaydi (2.27- rasm).
Markazdan qochma nasosning asosiy tenglamasi (Eyler tenglamasi). Ma’lumki, aylanish o`qiga nisbatan vaqt birligi ichida ma’lum bir suyuqlik massasi harakat miqdorining o`zgarishi, hamma tashqi kuchlar momentlarining yig`indisiga teng, ya’ni aylanish momentiga teng.
Suyuqlikni g`ildirakka kirishdagi absolyut harakat tezligi C1 tezlikli mos ravishda nisbiy tezliklar w1 va w2 va aylanma tezliklar u1 va u2 ning geometrik yig`indisiga teng bo`ladi (2.28-rasm). G’ildirak kuragi bo`ylab harakatlanayotgan elementar oqimcha uchun,
g `ildirakka kirishda:
g`ildirakdan chiqishda esa:
bu erda - suyuqlik zichligi; V – suyuqlik oqimchasi hajmi.
2-2 va 1-1 kesimlar uchun mos ravishdagi harakat miqdori memontlari:
;
,
bu erda r1 va r2 – ishchi g`ildirakning tashqi va ichki radiuslari; 1 va 2 - suyuqlikni g`ildirakga kirish va chiqishdagi absolyut va aylanma tezliklari orasida burchak.
Harakat miqdori momenti elektr yuritkichdan beriladigan energiya hisobiga oshirish mumkin.
=1 vaqt ichida harakat miqdori momenti ortishi:
suyuqlik oqimchasi uchun:
suyuqlikning butun massasi uchun:
(2.84)
Ideal oqim uchun hamma harakat energiyasi harakat miqdori momentining ortishiga sarflanadi. Tashqi aylantirish (burish) momenti:
(2.85)
Tashqi chetki tezliklar u1=r1 va u2= r2 ni hisobga olib va (2.84) va (2.85) ni tenglatib va (2.85) tenglamani Ht ga nisbatan echganda, markazdan qochma nasos uchun Eyler tenglamasiga ega bo`lamiz:
(2.86)
Suyuqlikni g`ildirakka urilmasdan kirishi va undan chiqishi shartini hisobga olib, 1=90 va 2 =10...15 qabul qilinsa, (2.86) tenglama quyidagi ko`rinishga ega bo`ladi:
(2.87)
(2.28) rasmga qarab, tezliklar parallelogrammasidan C2 cos2=Cu2 . 1=90 bo`lganda:
(2.88)
(2.88) tenglamasi ishchi g`ildiragining cheksiz sonli kurakchalari uchun olindi. Shuning uchun kurakchalar sonini hisobga oluvchi koeffistient (2.88) tenglamaga kiritiladi, uning qiymati =0,6...0,8 ga teng.
Hakikiy xajmiy bosim nazariy bosimdan doimo kam bo`ladi. Chunki energiya nasosdagi gidravlik qarshiliklarni engish uchun sarflanadi:
(2.89)
bu erda r – gidravlik foydali ish koeffistienti 0,8...0,95 ga teng bo`ladi.
Nasos bosimi ma’lum darajada kuraklarning shakliga ham bog`lik bo`lib, aylanma va nisbiy tezliklar vektori orasidagi 2 burchak yordamida aniqlanadi (2.28-rasm).
Tezlik parallelogrammasidan:
Unda:
(2.90)
2 90 bo`lganda (kurakchalar ishchi g`ildirakning aylanish yo`nalishi bo`yicha egilgan bo`lsa): >0 va H> . 2 90 da esa (kurakchalar ishchi g`ildirakning aylanish yo`nalishiga qarama-qarshi buklangan): <0 va kurakchalar radial bo`lganda 2 = 90, 0 va .
Demak, eng katta bosim kurakchalar ishchi g`ildiragining aylanish yo`nalishi bo`yicha buklangan holatga to`g`ri keladi (2.29-rasm). G’ildirakdagi gidravlik yo`qotishlar kam bo`lishi uchun, kurakchalar quyidagicha buklanadi 2 =140...1640 va 1=153...1660 bo`ladi (2.29-rasm).
Markazdan qochma nasoslarda unumdorlik ma’lum miqdorda ishchi g`ildirak kanallarining erkin kesim yuzalari yordamida aniqlanadi (2.28-rasmga qarang).
Nazariy unumdorlik ushbu tenglama yordamida hisoblanadi:
(2.91)
bu erda F2 –ishchi g`ildirakning tashqi aylana bo`yicha erkin kesim kanali yuzasi; Sr2 – suyuqlikning ishchi g`ildirakdan chiqishdagi absolyut tezligining radial tashkil etuvchisi; D2 - g`ildirakning tashqi diametri; z-kurakchalar soni; - kurakchalar qarshiligi; b - g`ildirak eni.
Nasosning haqiqiy unumdorligi:
bu erda v –nasosning hajmiy foydali ish koeffistienti.
