Kommunikasiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti

362 
 
 
Nazorat uchun savollar: 
1. RTVC xizmatining vazifasi, ishlash asosiy tamoyillari. 
2. Personal hamda studiyali videokonferensiyalari turlari, ularning vazifalari, 
farqli va o’xshash jihatlarini ayting. 
3. Ko’pnuqtali aloqa seanslarining o’tkazish rejimlari haqida nimalarni 
bilasiz? 
4. H.32x standartining protokollari. 
5. H.323 tavsifnomasi nimani anglatadi hamda uning bazaviy arxitekturasini 
izohlang. 
6. H.323 tavsifnomalarining rivojlanish istiqbollari haqida nimalar deya 
olasiz? 
7. Usenet xizmatining vazifasini ayting. 
8. Konferensiyaga obunani tashkil etish qanday amalga oshiriladi? 
9. Usenet xizmatining ishlashini tashkil etish mexanizmlarini yoriting. 
10. IRC xizmatining vazifasi hamda uning ishlashi qanday amalga 
oshiriladi? 
11. mIRCga ulanish va sozlashni tushuntiring. 
12. SE xizmatining vazifasi nimalardan iborat? 
13. Qanday mashhur xalqaro qidiruv tizimlarini bilasiz? 
14. 
www.uz
milliy qidiruv tizimining kontentini tushuntiring, tizimda 
qidiruv xizmatlaridan tashqari qanday imkoniyatlar mavjud? 
 
 
 
 
 

363 
 
 
 
12-BO’LIM. REAL VAQT REJIMI UCHUN MUL’TIMEDIA 
XIZMATLARI. XIZMATLARNI BAHOLASH VA SIFAT 
KO’RSATKICHLARINI ANIQLASH 
 
26-bob. IP-TELEFONIYA – REAL VAQT MASSHTABIDA OVOZ VA 
TASVIRNI UZATISH 
 
26.1. Internet bo‘ylab ovozni uzatish 
 
IP tarmoqlari bo‘ylab foydalanuvchilar o‘rtasida seansni o‘rnatish, 
o‘zgartirish va seansni tugatish uchun ilova pog‘onasi boshqaruv protokollaridan 
foydalaniladi. Masalan, SIP (Session Initiation Protocol) protokolidan. SIP 
protokoli RFC 3261 qoidalari to‘plamiga asosan yaratilgan ilova pog‘onasi 
boshqaruv protokoli hisoblanadi. SIP protokoli asosida internet telefoniya 
jarayonlari amalga oshiriladi, shuningdek, u IP tarmoqlari bo‘ylab ovozli (Voice 
over IP, VoIP) ma’lumotlarni uzatish uchun eng asosiy protokollardan biridir. SIP 
protokoli istalgan turdagi bitta media yoki mul’timedia seansini qo‘llab-
quvvatlaydi, shulardan telekonferensiyani ham. 
SIP besh turli mul’timedia aloqalarni o‘rnatish hamda tugatish jarayonini 
qo‘llab-quvvatlaydi: 
- 
Foydalanuvchi manzili: Foydalanuvchi bir muhitdan boshqasiga ko‘chib 
o‘tishi va uzoqlashtirilgan muhitdan turib qo‘shimcha ilovalarni yoki telefon 
xizmatlaridan foydalanishi imkoniyatiga ega; 
- 
Foydalanuvchi imkoniyatlari: Tayyorlik holatini aniqlash; 
- 
Foydalanuvchi qobiliyati: Media va media parametrlardan foydalanish 
holatini aniqlash; 

364 
- 
Seansni o‘rnatish: Seans parametrlarining imkoniyatidan kelib chiqib nuqta-
nuqta hamda ko‘p nuqtali qo‘ng‘iroqlarni o‘rnatishni amalga oshirish; 
- 
Seansni boshqarish: boshqaruv holati uzatish va seanslarni tugatish, seans 
parametrlarini o‘zgartirish hamda chaqiruv xizmatlarini o‘z ichiga oladi. 
SIP dastlabki protokollar uchun ishlab chiqilgan elementlardan foydalanadi. 
Shuningdek, SIP, HTTP kabi so‘rov/javob transaksiya modeliga asoslangan. Har 
bir transaksiya klient so‘rovidan tashkil topadi. SIP sarlavha, kodlash qoidalari 
hamda HTTP status kodlaridan foydalanadi. Shuning uchun ham ma’lumotlar 
ekranda tasvirlanganida tekst asosidagi ma’lumot formatini o‘qish imkoniyati 
mavjud bo‘ladi. SIP da shu bilan birga DNS (Domain Name System) ning rekursiv 
va iterativ qidiruviga o‘xshash konsepsiyadan foydalaniladi. SIP ning tarkibiga 
SDP (Session Description Protocol) protokoli ham kiradi. 

Download 11,41 Mb.