Razryadlar
Vazifasi
0-2
Mavqe (prioritet)
3
Kutish davomiyligi
4
O‘tkazish qobiliyati (Thoughput)
5
Ishonchlilik (Reliability)
6-7
Rezervlashtirilgan
27.2. Nutqni paketli uzatish tamoyillari va ularni tashkil etish
IP-telefoniya ajratilgan virtual kanal bo‘yicha IP-tarmoq orqali telefon
aloqasini o‘rnatish imkonini beradi. Ko‘pincha IP-tarmoq sifatida Internetdan
foydalaniladi. IP-telefoniyaning asosiy prinsipi IP-tarmoq bo‘ylab keyinchalik
paketlashtirish va uzatish bilan ovozni raqamlash va kompressiyalashni (odatda
G711, G729, G729a yoki G726.1) o‘z ichiga oladi.
Aloqani tashkil etish uchun IP-telefon yoki oddiy telefonli maxsus dasturiy
ta’minotli kompyuterdan foydalanish mumkin.
373
IP (Internet Protocol) tarmoqning barcha qismlarida qo‘llaniladi. U past
tezlikdagi kirish kanallari va yuqori tezlikdagi liniyalar uchun ham moslashgan. IP
texnologiyalari
barcha
turdagi
jo‘natmalarni bir qatorga birlashtiradi.
Ma’lumotlarni uzatish tarmoqlari orqali telefon so‘zlashuvlarini tashkil etishning
samarali usuli, IP texnologiyasining ilovalaridan biri bo‘lgan IP telefoniya
hisoblanadi. U iqtisodiy tomondan eng foydali usul bo‘lib, uning asosida
foydalanuvchiga telefon so‘zlashuvlar uchun sezilarli kam bo‘lgan xarajatlarni
talab etuvchi telefon xizmatlari taklif etiladi.
IP ga asoslangan tarmoqlarda barcha ma’lumotlar: ovoz, matn, video,
kompyuter dasturlari yoki boshqa turdagi barcha axborotlar paketlar ko‘rinishida
uzatiladi. Ushbu tarmoqdagi barcha kompyuter va terminallar o‘zining noyob
manziliga ega. Uzatiladigan paketlar mazkur sarlavhada ko‘rsatilgan manzil
asosida qabul qiluvchiga jo‘natiladi. Ma’lumotlar bir vaqtning o‘zida ko‘pgina
foydalanuvchilarga bitta shu tarmoq orqali uzatilishi mumkin. IP tarmoqda
muammolar yuzaga kelsa, shikastlangan joyni ma’lumotlar aylanib o‘tishi
mumkin. Bunda IP protokoli signalizatsiya uchun kanal ajratilishini talab etmaydi.
IP tarmoq orqali ovozlarni uzatish jarayoni bir necha bosqichdan iborat:
Birinchi bosqichda ovoz raqamlanadi. Keyin raqamlangan ma’lumotlar
ma’lumotlarning fizik hajmini kamaytirish maqsadida tahlil etiladi va qayta
ishlanadi. Odatda shu bosqichda ortiqcha tanaffuslar va tovush shovqinlari
yo‘qotiladi hamda jipslashtiriladi.
Navbatdagi bosqichda qabul qilingan ma’lumotlar ketma-ketligi paketlarga
bo‘linadi va unga qabul qiluvchining manzil-axborot protokoli hamda xatolarni
tuzatishga doir qo‘shimcha ma’lumotlar qo‘shiladi. Shu vaqtda paketni bevosita
tarmoqqa uzatilishidan avval uning tashkil topishi uchun kerakli miqdordagi
ma’lumotlarni vaqtincha to‘planishi yuz beradi.
Qabul qilingan paketlardan axborotlarni ajratib olish ham bir necha
bosqichlardan iborat.
374
Ovoz paketlari qabul qiluvchi terminalga yetib kelgach, avval uning ketma-
ketlik tartibi tekshiriladi. IP tarmoq yetkazish muddatini kafolatlamaydi, tartib
raqami yuqori bo‘lgan paketlar avvalroq borishi va ular orasidagi intervallar ham
o‘zgarib turishi mumkin. Dastlabki ketma-ketlikni va sinxronlashtirishni tiklash
uchun paketlarni vaqtincha to‘planishi yuz beradi. Lekin ba’zi paketlar uzatish
davrida yo‘qotilishi yoki jo‘natilishiga ajratilgan vaqtdan o‘tishi mumkin. Odatda
qabul qiluvchi terminali yo‘qolgan yoki kechikkan paketlarni qayta so‘rashi
mumkin.
IP telefoniya tuzilmasi – paketli kommutatsiya tarmog‘ida mul’timediani
amalga oshirishga mo‘ljallangan terminal qurilma, jihozlar va tarmoq xizmatlari
tasvirini o‘z ichiga olgan. H.323 standartidagi terminal qurilmasi va tarmoq
jihozlari mavjud vaqt ko‘lamida ma’lumotlarni, so‘zlarni va video axborotlarni
uzatishi mumkin. H.323 terminali shaxsiy kompyuterlar bilan ulanishi yoki
avtonom qurilma sifatida amalga oshirilishi mumkin. So‘z almashinuv ta’minoti –
H.323 standartidagi qurilma uchun majburiy vazifadir.
H.323 tavsiyasida 4 ta birikma keltirilgan:
- terminal;
- makon nazoratchisi (Gatekeeper);
- yo‘lak;
- ko‘p nuqtali konferensiyalarni boshqarish qurilmasi.
Sanab o‘tilgan barcha birikmalar H.323 deb nomlanuvchi makonni tashkil
etgan. Ular bitta makon nazoratchi va bir necha oxirgi qurilmalardan iborat bo‘lib,
nazoratchi makondagi barcha oxirgi qurilmalarni boshqaradi. H.323 terminali
boshqa H.323 terminallar, yo‘lak yoki ko‘p nuqtali konferensiyalarning qurilmasi
bilan birga harakat qilib, mavjud vaqt ko‘lamida jo‘natmalarni uzatishi va qabul
qilishi mumkin bo‘lgan tarmoqdagi oxirgi nuqtalar sifatida qo’llaniladi.
Yuqoridagi vazifalarni ta’minlash uchun terminal o‘z ichiga quyidagilarni qamrab
olgan:
375
- audio qurilmalar (mikrofon, akustika tizimi, telefon miksheri, akustik
exolarni pasaytirish tizimi);
- video qurilmalar (monitor, videokamera);
- tarmoq interfeys qurilmasi;
- foydalanuvchi interfeysi.
H.323 terminali H.245, Q.931, RAS, RTP va H.450 protokollar oilasini
ta’minlashi hamda G.711 audio kodlashini qo‘llashi lozim. Ovozlarni an’anaviy
kommutatsiya kanallari va tarmoqlari o‘rniga IP tarmog‘i orqali uzatish
texnologiyasi, yo‘laklar o‘rnatish orqali konfiguratsiyasini inobatga oladi.
TCP/IP tuzilmasi doirasida yo‘lak vazifalarining asosiy qismi qo‘llanish
o‘lchami jarayonida amalga oshiriladi. Chaqiriqlarni boshqarish vazifasini makon
nazoratchisi boshqaradi. Makon nazoratchisining vazifalari:
-
manzillarni transport manzillariga aylantirish;
-
o‘tkazish maydonlarini nazorat qilish;
-
makonlarni boshqarishdan iborat.
Konferensiyalarni boshqarish serveri (MCU – Multipoint Control Unit) uch
va undan ortiq H.323 terminallari aloqasini ta’minlaydi. Konferensiyada ishtirok
etayotgan barcha terminallar MCU bilan bog‘lanish o‘rnatadi. Server ko‘pgina
manzillarga yo‘llanilishi kerak bo‘lgan konferensiya zahiralarini boshqaradi, ovoz,
videoni ko‘rib chiqadi, audio va video oqimni aniqlaydi. H.323 tuzilmasi doirasida
ko‘p nuqtali konferensiyalarni boshqarish tizimi o‘rnatilishi bo‘yicha ikkita
yondoshuv bor:
1. Ko‘p nuqtali konferensiyani markazlashgan holda boshqarish;
2. Ko‘p nuqtali konferensiyalarni markazlashmagan holda boshqarish.
Birinchi guruh konferensiyaning barcha ishtirokchilari boshqalariga ko‘p
manzilli (guruhli) axborotlarni uzatadilar. Bu tarmoqning ba’zi segmentlarida
jo‘natmalarni to‘planib qolishining oldini olish imkonini beradi. Lekin bunday
konferensiyani boshqarish noqulaylik yaratadi. Markazlashgan usul qo‘llanilgan
376
yakuniy bo‘g‘inlar signallarni MCU tizimida uzatadi. Bu esa uning uzatilishini
ta’minlaydi.
|
