414
•Hisoblash orqali amalga oshirishning imkoni bo‘lmagan
x va
y, ya’ni
H(x)=H(y) kabi ikki xil farqlanuvchi ma’lumotlarni topish qiyin. Ya’ni, bir
ma’lumotni boshqa ma’lumotga qo‘shilishi kriptografik murakkab funksiya orqali
bartaraf etiladi va sof ma’lumot o‘z manziliga yetkaziladi.
(
m,
H(
m)) xash ya’ni jo‘natuvchi tomonidan yaratilgan ma’lumotga, begona
shaxs ma’lumotini kirita olmaydi va xash asl ma’lumotligicha o‘z qiymatini saqlab
qoladi.
30.7-rasm.
Xash funksiyalari
Internet, umumiy natija tekshiruvi kriptografik murakkab funksiyalarni
amalga oshirolmaydi. Internet umumiy natijasini chiqarishda 1s umumiy arifmetik
natija tekshiruvini amalga oshiramiz. Har bir umumiy
natija tekshiruvini har bir
belgini bit ko‘rinishida hisoblaymiz va 4 bitdan tashkil topgan belgilarni
jamlaymiz. Tasavvur qiling, Bob Alisadan $100.99
qabul qildi va Alisaga IOU
jo‘natdi, ya’ni “IOU100.99BOB.” oqimli ma’lumot yetkazildi. ASCII ko‘rinishi
ma’lumotdagi harflar uchun quyidagichadir: 49, 4F, 55, 31, 30, 30, 2E, 39, 39, 42,
4F, 42.
30.8-rasm ko‘rsatadiki 4 bit umumiy natija tekshiruvi yuqoridagi ma’lumot
uchun B2 C1 D2 AC ko‘rinishdadir. Qisman farqlanuvchi ma’lumot 8.8-rasmning
pastki qismida ko‘rsatilgan. “I0U100.99BOB” va “I0U900.19B0B” ma’lumoti bir
415
xil umumiy natija tekshiruviga ega. Demak, oddiy algoritmik umumiy natija
tekshiruvi yuqoridagi talabga javob bermoqda. Asl berilgan ma’lumot boshqa bir
xil umumiy natija tekshiruviga ega ma’lumotlar yig‘indisini aniqlab topishga
yordam beradi. Oydinlashdiki, bizga xavfsizlikni ta’minlash uchun umumiy natija
tekshiruvidan ko‘ra farqli o‘laroq kuchli XASh nomi bilan ma’lum
kriptografik
murakkab funksiyaga muhtojmiz.
Of Ron Rivest [RFC 1321] ning The MD5 nomli XASh algaritmi xozirda
keng qo‘llanilmoqda. U 128-bit xashni to‘rt bosqichda xisoblaydi, bular: to‘liq
bosqich (yetarli nol bilan ta’minlangan xabarning uzunligi ma’lum xolatlarga
javob bera oladi), qo‘shimcha bosqich (to‘liq bosqich amalga yetgunga qadar 64-
bit xabar uzunligiga qo‘shilgan), akkumulyatorni o‘rnatish va oxirgi aylanasimon
bosqich, xabarning 16-bloklarini 4 ta aylanadan o‘tkazadi.
30.8-rasm. Bir xil boshqaruv summaga ega bo‘lgan boshlang‘ich xabar va
qalbaki xabar
Bugungi kundagi ikkinchi asosiy XASh algoritmi
Secure Hash Algorithm
(SHA-1) [FIPS 1995]. Bu algoritm MD4 [RFC 1320] ning yaratilishida ishlatilgan
416
prinsiplarga asoslangan, MD5 ga o‘tmishdoshdir. SHA-1, AQSh federal
standartlari federal yuklamalarda talab etiluvchi kriptografik murakkab
funksiyalarni talab qiladi. U 160 bit xabar ma’lumotnomasini ishlab chiqaradi.
Tashqi uzunlik qancha uzunroq bo‘lsa, bu SHA-1 yanada xavfsiz bo‘lishini
ta’minlaydi.
