16.3.3. TCP – ulanish
TCP protokolida ma’lumotlarni uzatishda juda ko‘p usullardan
foydalaniladi, asosiy maqsad ma’lumotlarni ishonchli yetkazishni ta’minlash
bo‘lib: xatoni aniqlash, paketlarni qayta yuborish, umumiy tasdiq, taymer va
maydon tartib raqamini paket bosh sarlovhasida va tasdiqlash. TCP protokolining
tavsifi RFC793, RFC1122, RFC1323,RFC2018 va RFC2581 hujjatlarida
ko‘rsatilgan.
Aytiladiki, TCP protokoli uzatishni amalga oshirishda mantiqiy ulanish
o‘rnatiladi, ma’lumotlar almashinuvidan avval ikki jarayon bir biri bilan “qo‘l
siqish” jarayonini, kelishuv asosida bir-biriga maxsus segmentlarni, ma’lumotlar
almashinuv parametrlarini aniqlash uchun yuboradi. TCP ulanish jarayonining
o‘rnatilishi bir qism o‘zgaruvchan holatni initsializatsiya etishdan iborat bo‘lib, bu
TCP-ulanishi bilan bog‘liq. Tom ma’noda TCP-ulanish bu “ulanish” bo‘lmay, bu
termin asosan kommutatsiya tarmog‘ida ishlatiladi. Bu virtual kanal
hisoblanmaydi, chunki bu holatni ikki tomondan kuzatilib turiladi. Chunki TCP
protokoli odatda oxirgi tizimda amalga oshiriladi va oraliq tarmoq uskunasida
ham bajarilmaydi (marshrutizator va ko‘priklar), TCP-ulanish oxirgi holatni
kuzatmaydi. Bundan tashqari, marshrutizator TCP ulanishni “bilmaydi” bu
190
ishlarni deytagramma sathida amalga oshiriladi.
TCP-
ulanish ma’lumotlarni dupleks uzatishni ta’minlaydi. Agar ikki xostda A va V
jarayon bajarilayotgan bo‘lsa, bunda ma’lumotlar bir vaqtda A jaryondan V
jaryonga, va V jaryondan A jarayonga uzatiladi. TCP-ulanish nuqta-nuqta ulanish
ham deyiladi, ya’ni yagona qabul qiluvchi bilan yagona uzatuvchi o‘rtasidagi
ulanish nazarda tutiladi.
TCP-ulanish jarayonini ko‘rib
chiqamiz. Faraz qilaylik, biror bir xostda jarayon amalga oshirilmoqda, va bu
jarayon boshqa xost bilan ulanishni hohlamoqda . Boshida mijoz jarayoni o‘z
xostidagi transport sathiga ma’lum qiladiki, meni server jarayonimga ulangin.
Shundan so‘ng mijoz transport sathi TCP-ulanishni serverning transport sathi bilan
tashkil etishni boshlaydi. Boshida mijoz serverga maxsus TCP segmentini
yuboradi, server mijozga boshqa maxsus segment bilan javob beradi va oxirda
mijoz serverga uchinchi maxsus segmentni yuboradi. Birinchi ikkita segment hech
qanday ma’lumotni amaliy sathida ushlamaydi , uchininchi segment esa bu
ma’lumotni ushlashi mumkin. Chunki segmentlar almashinuvi, ulanish
jarayonining o‘rnatilishi hisoblanadi va oxirgi qismi “ uch marotaba qo‘l siqish”
deyiladi.
TCP-ulanish o‘rnatilgandan so‘ng, amaliy jarayon ma’lumotlar
almashinuvini boshlaydi. Mijozdan ma’lumotlarni serverga uzatilishi quyidagicha
bo‘ladi: mijoz o‘zining ma’lumotlar oqimini soketga yuboradi (soket-dasturlash
interfeysi bo‘lib, jarayonlar o‘rtasida ma’lumotlar almashinuvini ta’minlaydi).
Soket orqali ma’lumotlar TCP-protokoliga tushib, mijoz tomonga yuborilishini
ta’minlaydi.
16.5-rasmda
ko‘rsatilgandek, TCP bu ma’lumotlarni jo‘natuvchi
buferga – buferlardan biriga, ya’ni “ uch marotaba qo‘l siqishni” ni tashkil
etishga yo‘llaydi. Vaqti-vaqti bilan TCP uzatuvchi buferdan ma’lumotlarni olib
turadi. Belgilangan tasnifga asosan, TCP protokoli olingan “ ma’lumotlarni
segment ko‘rinishda hohlagan kerakli o‘ziga qulay vaqtda” uzatish shart.
Maksimal ma’lumot hajmi, ya’ni buferdan olingan va uni segmentga
191
joylashtirilishi, chegaralangan bo‘lib buni maksimal segment o‘lchovi deyiladi
Segmentni maksimal ma’lumot o‘lchovi TCP protokolini amalga oshirishdan
(operatsion tizim aniqlaydi) va qayta konfiguratsiyalash: ko‘p hollarda 1500, 536,
va 512 bayt (segment ma’lumot o‘lchovi tez-tez o‘rnatilib turadi, IP fragmentlash
bo‘lmasligidan qochish uchun) qiymatlari ishlatiladi. Alohida e’tibor bilan
qaralsa, maksimal o‘lchov ma’lumot ilovasiga tegishli bo‘lib bu segment ichida
joylashgan, bu segmentga tegishli bo‘lmay bosh sarlavha bilan birga bo‘ladi.
16.5-rasm
. TCP-protokolini uzatish va qabul qilish buferi.
TCP protokoli har bir ma’lumot fragmentiga bosh sarlavha qo‘shadi va
TCP- segmentini yaratadi. Segment tarmoq sathida uzatiladi va qaerda IP-
deytagramma tuzilsa. (Datagramm- ma’lumot bloki, protokolga asosan uzatiluvchi,
oldindan belgilanmagan ulanishda va virtual kanalni tashkil etilishini bildiradi).
Datagramm tarmoq orqali yuborilib qabul qiluvchi tomonidan qabul qilinadi. Agar
segment transport sathida bo‘lsa, TCP protokoli ushbu segmentni qabul qiluvchi
buferga joylashtiradi. (
16.6-rasm
). So‘ng ilova buferdan ma’lumotlar oqimini
192
sanaydi. Qabul qiluvchi va uzatuvchi buferlar ikkita tomondan ulanadi. Demak,
TCP-ulanish bu bufer va o‘zgaruvchan uzatuvchi va qabul qiluvchi tomonlari, va
shu bilan birga tomonlar orasidagi soket ulanishdan tuzilgan. Bu holda ulash uchun
hech qanday bufer yoki o‘zgaruvchan oraliq tarmoq uskunalari (marshrutizator,
ko‘prik va takrorlanuvchi) ishlatilmaydi.
|
