58
Quyoshli kunda ranglarning o‘ziga xos jihatlarini yaqqol ko‘rishimiz
mumkin, yuzdagi issiq ranglar yorug‘ soyalarning topilish jarayoni anchagina
mashaqqat talab etadi. Ochiq havoda qushoshli kunda ranglar tusi yana ravshanroq
ko‘rinadi.
Qorong‘ilikda hamma buyumlar to‘qlashadi, o‘zaro
yorqin va qora
kontrastlilik kamayadi. Bulutli kunlarida esa yorug‘lik va soya o‘rtasida keskin
farq bo‘lmaydi. Realistik rangtasvirda shakllarning yoritilish holatini aks ettirishni
bilish kerak.
15
Bo‘yoq bilan rangtasvir ishlash jarayonida ranglar orasida rang
nisbatlari bir-biriga mos bo‘lishi kerak. Asosiy ranglar: sariq, ko‘k, qizil. Ular
boshqa hamrna ranglar asosini tashkil qiluvchi hisoblanadi
Kartinada issiq va sovuq ranglarning qarama-qarshi
kelishi tabiatdagi
yorug'lik va soya ranglarga asoslanadi. «Kartinadagi kolorit deb predmet yoki
holatning umumiy rang qiyofasini beruvchi bo‘yoqlar jamlanmasiga aytiladi».
Agar rassom talanti katta m a’noni, mavzuni, go‘zallikni ochib beruvchi asar
uchun xizmat qilsa rangtasvir, rangdorlik o‘z-o‘zidan yo‘qolmaydi. Kartinada
ranglar yordamida badiiy obraz yaratiladi. Shunday ekan rangtasvirda rang muhim
rol o'ynaydi. Asar yaratishda bo'yoq bilan ishlashdan
tashqari ranglarni maqsadli
o'z o'rniga qo'llay bilish ham katta ahamiyatga egadir. Talabalar ijodiy jarayonda
rang ko‘rish, ranglardan foydalanish qobilyatlarini rivojlantirish uchun mavzuvli
kompozitsiyalar ishlash orqali o‘z maxoratlarini oshirishlari tavsiya etiladi.
Kompozitsion muvozanat. Bu kom
pozitsiyaning shunday holatiki, uning
hamma elementlari o ‘zaro muvozanatlashtiriladi. Lekin bu tushunchani
o‘lchovlarning oddiy tengligi bilan chalkashtirmaslik kerak.
Muvozanat
kompozitsiya asosiy massasi joylashuviga, kompozitsion markazni tashkil qilishga,
kompozitsiyaning plastik va ritmik qurilishiga, uning proporsional bo'linishiga,
alohida bo‘laklarn ing o‘zaro va umumiy faktura munosabatlariga bog'liq. Shunday
qilib,
xulosa qilish munkinki, kompozitsiyaning vosita va qonunlaridan birortasi
ham alohida holda uyg'unlashgan asarni yaratmaydi,
chunki ularning hammasi
o‘zaro bog‘liq va muvofiqlashgan. Kompozitsiya qonunlari muvozanat, simmetrik
15
R.A. Xudayberganov. Rangshunoslik va kompozitsiya asoslari. 2019, 25 bet.
59
va asimmetrik kompozitsiyalarda turlicha namoyon bo‘ladi. Simmetriya o‘zicha
kompozitsiyada muvozanatlashtirish kafolati bo‘la olmaydi. Simmetrik element va
tekislikning miqdoriy nomuvofiqligi ko‘rinishdan muvozanatlashmagan bo‘lib
ko‘rinadi. Inson doimo shakl — fazoviy muhitda to‘la hissiy qulaylik va yashash
garmoniyasini yaratuvchi shakl muvozanatiga intiladi. Simmetrik kompozitsiyani
muvozanatlashtirish asimmetrik kompozitsiyani muvozanatlashtirishga
qaraganda
osonroq va bunga oddiy vositalar bilan erishiladi, chunki simmetriya kompozitsion
muvozanat uchun zamin yaratadi.
