10
Internet xizmati turlari elektron saxifa,
elektron pochta, telekonferentsiya, fayllarni uzatish,
domen nomlari, Telnet, IRC yoki Chat konferentsiya, ma`lumotlarni izlash xizmatlari tavsiflari
keltiriladi.
Shunday kilib, ushbu ma`ruza Internet xakida to`lik ma`lumotlarni beradi va undan
foydalanish asoslarini o`rganishda ko`l keladi.
Internet bu yagona standart asosida faoliyat ko`rsatuvchi jaxon global komp`yuter
tarmogidir. Uning nomi tarmoklararo degan maononi anglatadi. U maxalliy (lokal)
komp`yuter tarmoklarni birlashtiruvchi informatsion tizim bo`lib, o`zining aloxida axborot
maydoniga ega bo`lgan virtual to`plamdan tashkil topadi.
Internet, unga ulangan tarmokka kiruvchi barcha komp`yuterlarning o`zaro ma`lumotlar
almashish imkoniyatini yaratib beradi. O`zining komp`yuteri orkali
internetning xar bir mijozi
boshka shaxar yoki mamlakatga axborot uzatishi mumkin. Masalan, Vashingtondagi Kongress
kutubxonasi katalogini ko`rib chikishi, N`yu - Yorkdagi Metropoliten muzeyining oxirgi
ko`rgazmasiga ko`yilgan suratlar bilan tanishishi, xalkaro anjumanlarda ishtirok etishi, bank
muomalalarini amalga oshirishi va xatto boshka mamlakatlarda istikomat kiluvchi tarmok
mijozlari bilan shaxmat o`ynashi mumkin.
Internet XX asrning eng buyuk kashfiyotlaridan biri xisoblanadi. Ushbu kashfiyot tufayli
butun jaxon bo`ylab yoyilib ketgan yuz millionlab komp`yuterlarni yagona informatsion
muxitga biriktirish imkoniyati tugildi.
Foydalanuvchi nuktai nazaridan taxlil kiladigan bo`lsak,
internet birinchi navbatda
tarmok mijozlariga o`zaro ma`lumotlar almashish, virtual mulokot kilish imkonini yaratib
beruvchi informatsion magistralp vazifasini o`taydi, ikkinchidan esa unda mavjud bo`lgan
ma`lumotlar bazasi majmuasi dunyo bilimlar omborini tashkil etadi. Bundan tashkari internet
bugungi kunda dunyo bozorini o`rganishda, marketing ishlarini tashkil etishda zamonaviy
biznesning eng muxim vositalaridan biriga aylanib bormokda.
Rasmda internet va unga boglanishning umumiy shakli keltirilgan. Unga asosan internetga
boglanish va undan foydalanishning asosiy texnik vositasini shaxsii komp`yuterlar tashkil etadi.
Uning imkoniyatlarini kengaytirish uchun unga mikrofon, videokamera, ovoz chixargich
(audiokolonka) va boshka ko`shimcha kurilmalar ulanishi mumkin.
Internet xizmati internet
provayderlari yordamida aloka kanallari orkali amalga oshiriladi. Aloka kanallari sifatida telefon
tarmogi , kabelli kanallar, radio va kosmos aloka tizimlaridan foydalanish mumkin.
Internet tarmokning asosiy yacheykalari bu shaxsiy komp`yuterlar va ularni o`zaro borlovchi
lokal tarmoklardir.
Internet aloxida komp`yuterlar o`rtasida aloka o`rnatibgina kolmay, balki komp`yuterlar
guruxini o`zaro birlashtirish imkonini xam beradi. Agar bironbir maxalliy tarmok bevosita
internetga ulangan bo`lsa, u xolda mazkur tarmogning xar bir ishchi stantsiyasi Internetga
ulanishi mumkin. Shuningdek, internetga mustakil ravishda ulangan komp`yuterlar xam mavjud.
Ularni xost komp`yuterlar (host — raxbar) deb atashadi. Tarmok ka ulangan xar bir komp`yuter
o`z adresiga ega va uning yordamida jaxonning istalgan nuktasidagi istalgan mijoz uni topa
olishi mumkin.
Internet bu internet texnologiyasi, programma taominoti va protokollari asosida tashkil
etilgan, xamda ma`lumotlar bazasi va elektron xujjatlar bilan kollektiv ravishda ishlash imkonini
beruvchi korxona yoki kontsern mikyosidagi yagona informatsion
muxitni tashkil etuvchi
komp`yuter tarmogidir.
Internet boshka komp`yuter tarmoklaridan kuyidagi bilan farklanadi. Bir yoki bir necha
serverlardan tashkil etilgan tarmok mijozi undagi elektron xujjat, ma`lumotlar bazasi va
fayllardan foydalanish uchun, ularning kaysi serverda, kaysi direktoriyada kanday nom bilan
saklanganligini, ularga kirish usul va shartlarini bilishi zarur bo`ladi.
Server bu boshka komp`yuter va programmalarga xizmat ko`rsatadigan komp`yuter yoki
programmadir. Ya`ni boshka komp`yuterlarga o`zining fayllaridan foydalanishga ruxsat beruvchi
komp`yuter Server xisoblanadi. Bitta komp`yuterda birnecha Server ishlashi mumkin.
11
Internetda esa bunday nokulayliklarni oldi olingan bo`lib, uning
foydalanuvchisi bunday
ma`lumotlarni bilishi shart emas. Bundan tashkari internet tarmogida mavjud bo`lgan barcha
elektron xujjat va ma`lumotlar bazasini giper boglanishlar yordamida o`zaro boglab yagona
informatsion muxit kurish, unda kulay informatsion kidiruv tizimlarini tashkil etish mumkin
bo`ladi.
Internet o`z - o`zini shakllantiruvchi va boshkaruvchi murakkab tizim bo`lib, asosan
