2.2. Akademik litseylarda “Elektrodinamika asoslari” fanidan mavzularning mashg’ulotlar turlari va soatlar bo’yicha taqsimoti.
№
|
Bo’lim va ma’vzular
|
Nazariy
|
amaliy
|
labaratoriya
|
Jami
soat
|
|
I Kurs II semestr Elektrodinamika asoslari
|
1
|
Elektr zaryadi va uning o'zaro ta'siri.
|
4
|
4
|
|
8
|
2
|
Elektr maydon. Elektr maydon kuchlanganligi. Potensial
|
4
|
8
|
|
12
|
3
|
Elektr maydonda o’tkazgichlar
|
2
|
2
|
|
4
|
4
|
Elektr sig’imi. Kondensatorlar
|
4
|
6
|
4
|
14
|
5
|
Takrorlash
|
2
|
|
|
2
|
|
Jami
|
16
|
20
|
4
|
40
|
II kurs III semestr Elektrodinamika asoslari
|
1
|
Elektr toki, uning tabiati va
|
4
|
6
|
2
|
12
|
|
ta’siri. Elektr yurituvchi kuch
|
|
|
|
|
2
|
Zanjirning bir qismi uchun Om qonuni. O’tkazgich qarshiligining temperaturaga bog’liqligi.
|
4
|
4
|
2
|
10
|
3
|
O’ta o’tkazuvchanlik. O’tkazgichlarni ketma-ket va parallel ulash.
|
4
|
4
|
2
|
10
|
4
|
Berk zanjir uchunOm qonuni. Om qonunining differinsial ko’rinishi.
|
4
|
6
|
4
|
14
|
5
|
Tok manbalarini ketma-ket va parallel ulash.Elektr zanjiriga o’lchov asboblarini ulash
|
4
|
6
|
4
|
14
|
6
|
O’zgarmas tokning ishi va quvvati. Joul-Lens qonuni
|
4
|
6
|
2
|
12
|
7
|
Metallarda elektr toki.
|
4
|
2
|
|
6
|
8
|
Elektronning chiqish ishi. Elektrolitlar.
|
2
|
2
|
|
4
|
9
|
Elektroliz. Faradey qonunlari.
|
4
|
2
|
4
|
10
|
10
|
Galvanik element. Akkumulatorlar
|
2
|
2
|
|
4
|
11
|
Gazlarda elektr toki. Plazmato’g’risida tushuncha.
|
4
|
2
|
2
|
8
|
12
|
Vakumda elektr toki.
|
2
|
2
|
2
|
6
|
13
|
Elektron lampalar. Elektron-nurli trubka
|
2
|
2
|
|
4
|
14
|
Kontakt potensiallar farqi. Termoelektron energetik
|
2
|
2
|
|
4
|
|
o’zgartgichlar
|
|
|
|
|
15
|
Takrorlash
|
|
2
|
|
4
|
|
Jami
|
46
|
50
|
24
|
120
|
II kurs II semestr Elektrodinamika asoslari
|
1
|
Yarimo’tkazgichlarda elektr toki. Tranzistorlarning turlari
|
4
|
4
|
2
|
10
|
2
|
Tokning magnit maydoni. Bio- Savar-Laplas qonuni
|
4
|
4
|
2
|
10
|
3
|
Magnit maydonning tokli o’tkazgichga ta’siri. Elektr o’lchov asboblari.
|
4
|
2
|
2
|
8
|
4
|
Lorens kuchi. Xoll effekti. Siklatron.
|
4
|
2
|
2
|
6
|
5
|
Elektromagnit induksiya hodisasi. O’zinduksiya hodisasi.
|
4
|
4
|
2
|
10
|
6
|
Moddalarning magnit xossalari. Magnit maydon energiyasi
|
4
|
4
|
2
|
10
|
7
|
Tebranishlar haqida umumiy ma’lumotlar. Garmonik tebranishlarda tezlik va tezlanish
|
4
|
4
|
2
|
10
|
8
|
Matematik mayatnik. Garmonik tebranishlar energiyasi.
|
4
|
4
|
4
|
12
|
9
|
So’nuvchi tebranishlar. Avtotebranishlar
|
4
|
2
|
|
6
|
10
|
Elastik to’lqinlar. Tolqinning tarqalish tezligi.
|
2
|
2
|
|
4
|
11
|
Yassi sferik to’lqinlar. Tovush to’lqinlari
|
4
|
2
|
|
6
|
12
|
Akustik rezonans. To’lqin interferensiyasi.
|
4
|
2
|
|
6
|
13
|
Turg’un to’lqinlar. To’lqin difraksiyasi.
|
2
|
2
|
|
4
|
14
|
Tebranish konturi. So’nmas elektromagnit tebranishlar generatori
|
2
|
2
|
2
|
6
|
15
|
O’zgaruvchan tok hosil qilish
|
2
|
4
|
2
|
8
|
16
|
O’zgaruvchan tok zanjiri uchun Om qonuni
|
2
|
4
|
2
|
8
|
17
|
O’zgaruvchan tok generatori. Bir fazali, ikki fazali va uch fazali toklar
|
2
|
2
|
2
|
6
|
18
|
Transfarmatorlar. Elektr energiyasini kata masofalarga uzatish
|
2
|
2
|
2
|
6
|
19
|
Elektromagnit maydon. Elektromagnit tolqinlar. Radioning kashf etilishi
|
2
|
2
|
2
|
6
|
|
Takrorlash
|
|
2
|
|
2
|
|
Jami
|
60
|
56
|
28
|
144
|
Elektroliz - elektrolitga tushirilgan elektrodlardagi elektr kimyoviy jarayonlar majmuyi, ular tufayli elektrolit tarkibidagi moddalar erkin ko'rinishda ajralib chiqadi.
Dissotsiatsiya, neytrallashish, galvanotexnika, galvanostegiya, galvanoplastika.
Mashg’ulot shiori: Donishmand aytadi:Inson aql bilan nafsini boshqarganda past martabadan a’lo darajaga ko’taradi.
Elektrolitlarda elektr toki. Distillangan suv elektr tokini o’tkazmaydi. Agar unga ozroq tuz qo’shilsa, elektr tokini o’tkazuvchiga aylanadi. Demak, ba'zi moddalarning suvdagi eritmasi elektr tokini o’tkazish xususiyatiga, ya'ni zaryad tashuvchi zarralarga ega bo’lib qolar ekan. Erituvchida eriganda ionlarga ajraladigan moddalar elektrolitlar deyiladi. Elektrolitlarda zaryad tashuvchi zarralar ionlar bo’ladi. Shuning uchun ham bunday o’tkazuvchanlikka ionli o'tkazuvchanlik deyiladi. Zonalarning vujudga kelishiga sabab, elektrolit eriganda uning molekulalari erituvchi molekulalarining elektr maydoni ta'sirida musbat va manfiy zaryadlangan ionlarga ajralishidir. Elektrolitdagi ionlarning tashqi maydon ta 'siridagi batartib harakati elektrolitlarda elektr toki deyiladi.
Elektrolitik dissotsiatsiya. Elektrolit eriganda molekulalarining musbat va manfiy zaryadlangan ionlarga ajralishi elektrolitik dissotsiatsiya deyiladi. Natijada eritmada musbat ionlar (kationlar) va manfiy ionlar (anionlar) hosil bo’ladi. Odatda kationlar metallar va vodorodning ionlari, anionlar esa kislota qoldiqlari va gidroksil gruppalar bo’ladi.
Dissotsiatsiya jarayoni quyidagicha yoziladi: O’ng tomonga yo’nalgan strelka dissotsiatsiyani, chap tomonga yo’nalgan strelka esa — rekombinatsiyani, ya'ni turli jismli zaryadlangan ionlar birlashib neytral molekulalar hosil qilishini ko’rsatadi. Dissotsiatsiyalanish darajasi. Moddalarning dissotsiatsiyalanishim xarakterlash maqsadida dissotsiatsiyalanish darajasi tushunchasi kiritiladi. Dissotsiatsiyalanish darajasi a deb ionlarga dissotsiatsiyalangan molekulalar soni n0 ning moddadagi molekulalarning umumiy soni n ga nisbatiga aytiladi: a ning qiymatiga qarab, moddalar kuchli (a= 1) va kuchsiz (a nolga yaqin) elektrolitlarga bo’linadi. Kuchli elektrolitlarga tuzlar, ba'zi organik kislotalar va ularning asoslari kirsa, kuchsizlarga minerallar kiradi.
Dissotsiatsiyalanish darajasi, shuningdek, erituvchining tabiatiga, temperaturasiga, bosimga va boshqa faktorlarga ham boliq bo’ladi. Ayniqsa, u erituvchining dielektrik singdiruvchanligiga bog’liq. Dielektrik singdiruvchanlik qancha katta bo’lsa, molekula tashkil qilgan ion laring o’zaro ta'sir kuchlari shuncha kichik bo’ladi va Kulon qonuniga muvofiq, ichki molekular aloqalarni uzish shuncha oson bo’ladi.
Dissotsiatsiyalanish darajasi, shuningdek, eritmaning konsentratsiyasi va temperaturasiga bog’liq. Temperatura ortishi bilan molekulalarning kinetik energiyasi ortadi, bu esa molekulalarning o’zaro to’qnashish ionlashish ehtimolini orttiradi.
Elektroliz. Tashqi elektr maydon bo’lmaganda eritmani tashkil qiluvchi qarama-qarshi ishorali ionlar va molekulalar betartib harakat holatida bo’ladi. Agar eritmaga elektr maydon ta'sir etsa, ionlarning harakati tartibga tushadi. Elektrolitda elektr tokini sim orqali tok manbayiga ulangan elektrodlarni tushirish bilan hosil qilish mumkin.
Elektr maydoni ta'sirida kationlar manfiy elektrod katodga (K) qarab, anionlar esa musbat elektrod anodga (A) qarab harakatlann boshlaydi. Shuni ta'kidlash lozimki,
ionlarning tezligi juda kichik (masalan, E = 10 V/m bo’lganda vodorod ionlarining tezligi v~ 3,3 • 10 5m/s) bo’ladi. Natijada elektrolitlarda zaryadlangan zarralarning batartib harakati, ya'ni elektr toki vujudga keladi. Tok kuchi elektrolitning ma'lum kesimidan o’tuvchi zaryadning (har ikkala ishoralisi ham) vaqtga nisbatiga teng. Elektr tokining zichligi esa Om qonuniga muvofiq aniqlanadi.
Metallardagidan farqli ravishda elektrolitning solishtirma qarshiligi temperatura ko’tarilganda kamayadi, solishtirma o’tkazuvchanligi ortadi. Elektrolitdan tok o’tganda elektroliz hodisasi ro’y beradi.
Elektrolitdan tok o’tganda tarkibiga kiruvchi moddalarnmg elektrodlarda ajralib chiqishiga elektroliz hodisasi deyiladi. Elektrolitlarda tok o’tishi moddaning ko’chishi bilan bog’liq bo’lganligi sababli ular ikkinchi tur o’tkazgichlar deyiladi.
|
