• 2. Jismlarning issiqlik nurlanishi
  • ga teng, bunda  - to‘lqin uzunlik, cos, cos, cos yorug‘lik to‘lqinida perpendikulyar bo‘lgan yo‘naltiruvi kosinuslar. Bu holda yorug‘lik impulsini vektor ko‘rinishida yozish mumkin




    Download 0.94 Mb.
    bet4/12
    Sana16.12.2023
    Hajmi0.94 Mb.
    #120134
    1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   12
    Bog'liq
    kurs ishi 007
    piroksen


    ga teng, bunda  - to‘lqin uzunlik, cos, cos, cos yorug‘lik to‘lqinida perpendikulyar bo‘lgan yo‘naltiruvi kosinuslar. Bu holda yorug‘lik impulsini vektor ko‘rinishida yozish mumkin:

    Shunday qilib, Eynshteynning foton nazariyasiga ko‘ra ikkita formula hosil qilamiz:

    (14.1)

    (14.2)

    (14.1) va (14.2) formulalarda

    bo‘ladi. (14.1) va (14.2) formulalar yorug‘likni kvant nazariyasining asosiy tenglamalari deyiladi. Bu tenglamalar yorug‘lik kvant energiyasi YE va impuls r ni yassi monoxromatik to‘lqinning chastotasi va to‘lqin uzunligi bilan bog‘laydi. Shunday qilib, yorug‘lik tabiatiga aniqlik kiritildi. Elektromagnit maydonning kvantlari – bu fotonlardir. Fotonning tinchlikdagi massasi degan tushuncha ma’noga ega emas, ya’ni foton faqat harakatda mavjuddir.

    2. Jismlarning issiqlik nurlanishi

    Manba tomonidan nurlangan yorug‘lik o‘zi bilan energiya olib ketadi. Nurlanishlar turli xil bo‘ladi. Masalan: oksidlanayotgan fosforning nurlanishi, gazlarda elektr toki o‘tishi jarayonida vujudga keladigan nurlanish, qattiq jismlarni elektronlar bilan bombordimon qilish jarayonida vujudga keladigan nurlanish, qizdirilgan jismlarning nurlanishi, ya’ni issiqlik nurlanishi. Bu nurlanishlar bir-birlaridan o‘zlarining vujudga kelish jarayoni bilan farq qiladi. Lekin har qanday nurlanishda ham energiyaning biron turi nurlanish energiyasiga aylanadi. Agarda jismga energiya qizdirish yo‘li bilan uzatilsa, jism nurlanishi issiqlik yoki temperaturaviy nurlanish deyiladi. Nurlanishning bunday turi XIX asrning oxirida boshqa lyuminessensiya kabi turiga nisbatan boshqacha qiziqish o‘yg‘otdi. Issiqlik nurlanishi qizdirilgan jism bilan termodinamik muvozanat holatida bo‘lishi mumkin. Fiziklar jismlarning issiqlik nurlanish qonunlarini o‘rganish bilan termodinamika va optika o‘rtasida ko‘prik o‘rnatishga ishongan edi. Agar har xil temperaturali jismlarni ko‘zgusimon qaytaruvchi devorlar bilan o‘ralgan yopiq idishga solib kuzatishsa, vaqt o‘tishi bilan termodinamik muvozanatga kelishi, ya’ni barcha jismlar bir xil temperaturaga ega bo‘lishi eksperimentda aniqlandi. Jismlar chiqarayotgan va yutayotgan nur orqali energiya almashinishi sodir bo‘lar ekan. Muvozanat holatida har bir jismning energiya chiqarish va yutish jarayonlari bir-birini o‘rtacha kompensatsiyalaydi. Jismlar aro fazoda energiya zichligi aniq bir qiymatga erishadi. Ma’lum bir temperaturali termodinamik muvozanatda bo‘lgan bunday jismlarning nurlanishi muvozanat yoki qora nurlanish deb ataladi. Muvozanat nurlanish energiya zichligi va uning spektral tarkibi faqat jism temperaturasiga bog‘liq bo‘ladi.


    Download 0.94 Mb.
    1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   12




    Download 0.94 Mb.

    Bosh sahifa
    Aloqalar

        Bosh sahifa



    ga teng, bunda  - to‘lqin uzunlik, cos, cos, cos yorug‘lik to‘lqinida perpendikulyar bo‘lgan yo‘naltiruvi kosinuslar. Bu holda yorug‘lik impulsini vektor ko‘rinishida yozish mumkin

    Download 0.94 Mb.