|
Kurs ishi mavzu: Issiqlik beruvchi elementlarda haroratlar maydonini hisoblash. Mavzu: Issiqlik beruvchi elementlarda haroratlar maydonini hisoblash
|
| bet | 2/12 | | Sana | 16.12.2023 | | Hajmi | 0,94 Mb. | | #120134 |
Bog'liq kurs ishi 007shkalalar
|
Kelvin
|
Tselsiy
|
Farengeyt
|
Kelvin (K)
|
= K
|
= С + 273,15
|
= (F + 459,67) / 1,8
|
Tselsiy (° C)
|
= K − 273,15
|
= C
|
= (F − 32) / 1,8
|
Farengeyt (°F)
|
= K · 1,8 − 459,67
|
= C · 1,8 + 32
|
= F
|
Harorat shkalalarini solishtirish
|
Tavsif
|
Kelvin
|
Tselsiy
|
Farengeyt
|
Rankin
|
Delil
|
Nyuton
|
Reomyur
|
Ryomer
|
Absolut nol
|
0
|
−273.15
|
−459.67
|
0
|
559.725
|
−90.14
|
−218.52
|
−135.90
|
Farengeyt qorishmasining erish harorati (tuz va muz teng miqdorda)
|
255.37
|
−17.78
|
0
|
459.67
|
176.67
|
−5.87
|
−14.22
|
−1.83
|
Suvning muzlash harorati (qulay sharoitda)
|
273.15
|
0
|
32
|
491.67
|
150
|
0
|
0
|
7.5
|
Inson tanasining o'rtacha harorati ¹
|
310.0
|
36.6
|
98.2
|
557.9
|
94.5
|
12.21
|
29.6
|
26.925
|
Suvning qaynash harorati (qulay sharoit)
|
373.15
|
100
|
212
|
671.67
|
0
|
33
|
80
|
60
|
ErishTitan
|
1941
|
1668
|
3034
|
3494
|
−2352
|
550
|
1334
|
883
|
Quyosh sirti
|
5800
|
5526
|
9980
|
10440
|
−8140
|
1823
|
4421
|
2909
|
¹ Inson tanasining o'rtacha harorati — 36.6 ° C ±0.7 ° C, yoki 98.2 °F ±1.3 °F. Jadvaldagi ba'zi qiymatlar yaxlitlanilgan
Issiqlik issiqroq sistemadan oʻzaro aloqada boʻlgan, tutashgan sovuqroq sistemaga oʻtgan issiqlik energiyasidir.
Harorat sistemadagi atomlar va molekulalarning oʻrtacha kinetik energiyasining oʻlchov birligi hisoblanadi.
Termodinamikaning nolinchi qonuniga koʻra termik muvozanatda turgan ikkita jism oʻrtasida hech qanaqa issiqlik oʻtishi kuzatilmaydi, shu sababdan ular bir xil haroratda boʻladi.
Biz yutilgan yoki ajralgan issiqlik miqdorini solishtirma issiqlik sigʻimi , moddaning massasi va harorat oʻzgarishini bilgan holda hisoblashimiz mumkin:
Termodinamikada issiqlik
Bir finjon qahvada issiqlik miqdori koʻproqmi yoki bir stakan muzli choyda? Kimyo kursi uchun bu chalgʻituvchi savol boʻldi (uzr!). Termodinamikada issiqlik tushunchasi biz kundalik nutqda foydalanadigan tushunchadan umuman farq qilib, muayyan maʼnoni anglatadi. Olimlar issiqlikni turlicha haroratda boʻlgan, oʻzaro tutashgan ikki sistema orasidagi oʻtgan issiqlik energiyasi deb tushuntiradi. Issiqlik belgisi bilan yoziladi va joullarda oʻlchanadi.Issiqlik baʼzan jarayon oʻlchovi ham deb ataladi, chunki jarayon davomida oʻtishi mumkin boʻlgan energiyaning miqdorini koʻrsatadi. Biz finjondagi qahvaning issiqlik miqdori qanchaligi haqida gapira olmaymiz, ammo finjondagi qaynoq qahvadan qoʻlimizga oʻtgan issiqlik haqida fikr yuritishimiz mumkin. Issiqlik ekstensiv kattalik boʻlib, shu sababdan sistemaga issiqlik uzatilishi natijasida haroratning oʻzgarishi sistemada qancha molekula borligiga bogʻliq.
Issiqlik va harorat oʻrtasidagi bogʻliqlik
Issiqlik va harorat ikki xil, ammo chambarchas bogʻliq tushunchalardir. Ahamiyat bering, ularning oʻlchov birliklari turlicha: harorat odatda Selsiy yoki Kelvin darajalarda, issiqlik esa energiyaning oʻlchov birligi boʻlmish joullarda oʻlchanadi. Harorat sistemadagi atom yoki molekularning oʻrtacha kinetik energiyasining oʻlchovidir. Bir finjon qaynoq qahva ichidagi suv molekulalarining kinetik energiyasi bir stakan muzli choy tarkibidagi suv molekularining oʻrtacha kinetik energiyasidan balandroq, bu ularning yuqori harakatchanligi bilan tavsiflanadi. Harorat intensiv kattalik boʻlib, yaʼni bizda qancha modda borligidan qatʼi nazar harorat oʻzgarmaydi agarda barchasi bir xil haroratda boʻlsa! Suyuqlanish harorati moddaning miqdoriga bogʻliq boʻlmagan xususiyatdir. Mana, nima uchun kimyogarlar toza moddani aniqlashda suyuqlanish haroratidan foydalanishi mumkin.
Atom darajasida har bir jismning molekulalari doimiy harakatda boʻladi va boshqalari bilan toʻqnashib turadi. Molekulalarning har bir toʻqnashuvida kinetik energiya uzatilishi mumkin. Ikkita sistema tutash boʻlganda, molekulyar toʻqnashuvlarda issiqlik issiqroq sistemadan sovuqroq sistemaga oʻtadi. Ikkita jismda harorat tenglashmaguncha issiqlik shu yoʻnalishda oqim singari harakatlanadi. Ikkita tutashgan sistemaning haroratlari bir xil boʻlsa, biz ularni termik muvozanatda deymiz.
Termodinamikaning nolinchi qonuni izolyatsiyalangan sistema ichidagi termik muvozanatni ifodalaydi. Nolinchi qonunga koʻra oʻzaro tutash, termik muvozanatda boʻlgan ikkita jismda haqiqiy issiqlik uzatilishi boʻlmaydi, shuning uchun ular bir xil haroratda boʻladi. Nolinchi qonunning yana bir koʻrinishi: agar ikkita jism uchinchi jism bilan termik muvozanatda boʻlsa, ular oʻzaro termik muvozanatda boʻladi.
Nolinchi qonun bizga jismlarning haroratini oʻlchashga yordam beradi. Biz termometrdan foydalangan vaqtimizda termodinamikaning nolinchi qonunini ishlatayotgan boʻlamiz. Keling, suv hammomining haroratini oʻlchab koʻramiz. Odatda qiymat aniq boʻlishi uchun harorat doimiy boʻlishini kutamiz. Aslida biz termometr va suvning termik muvozanatga kelishini kutayotgan boʻlamiz. Termik muvozanat vaqtida termometr kolbasi va suv hammomining harorati bir xil boʻladi va bu vaqtda bir jismdan ikkinchi jismga haqiqiy issiqlik uzatilishi boʻlmasligi kerak atrof-muhitga issiqlik chiqib ketishi sodir boʻlmayapti, deb faraz qilamiz. Issiqlikni qanday oʻlchaymiz? Hozircha biz issiqlik haqida quyidagilarni bilamiz:
Sistema issiqlik yutganda yoki chiqarganda molekulalarning oʻrtacha kinetik energiyasi oʻzgaradi. Shunday qilib, issiqlik uzatilishi natijasida sistemaning harorati oʻzgarmasa, sistemada fazaviy oʻzgarishlar kuzatilmaydi.
Sistemaga issiqlik oʻtishi yoki chiqishi natijasida haroratning oʻzgarishi sitemada qancha molekula borligiga bogʻliq.
Sistemaning harorati oʻzgarishini oʻlchash uchun termometrdan foydalanishimiz mumkin. Oʻtkazilgan issiqlikni topish uchun haroratdan qanday foydalanishimiz mumkin?
Sistemaga berilgan issiqlik sistemaning haroratini qanday oʻzgartirganini aniqlash uchun kamida \[2\] ta narsani bilishimiz kerak:
Sistemadagi molekulalar soni
Sistemaning issiqlik sigʻimi
Issiqlik sigʻimi berilgan moddada fazaviy oʻzgarishlar qilmasdan turib haroratini oʻzgartirish uchun qancha energiya berishimiz kerakligini bildiradi. Ikki xil issiqlik sigʻimi mavjud. Solishtirma issiqlik sigʻimi yoki harfi bilan belgilanib, bir gram moddaning haroratini \[1~^{\circ}\text C\] ga oʻzgartirish uchun kerak boʻladigan energiya miqdorini ifodalaydi. Solishtirma issiqlik sigʻimining oʻlchov birligi sifatida odatda \[\dfrac{\text J}{\text{g}\cdot\text K}\] ishlatiladi. Molyar issiqlik sigʻimi \[\text C_\text m\] yoki \[\text C_{\text{mol}}\] bir mol moddaning haroratini \[1~^{\circ}\text C\] yoki \[1\,\text K\] ga oʻzgartirish uchun kerak boʻladigan energiya miqdorini tavsiflaydi va odatda \[\dfrac{\text J}{\text{mol}\cdot\text K}\] da oʻlchanadi. Masalan, qoʻrgʻoshinning issiqlik sigʻimini solishtirma issiqlik sigʻimi \[0\text ,129\,\dfrac{\text J}{\text{g}\cdot\text K}\] yoki molyar issiqlik sigʻimi \[26\text ,65\,\dfrac{\text J}{\text{mol}\cdot\text K}\] deb ifodalashimiz mumkin.
|
|
Bosh sahifa
Aloqalar
Bosh sahifa
Kurs ishi mavzu: Issiqlik beruvchi elementlarda haroratlar maydonini hisoblash. Mavzu: Issiqlik beruvchi elementlarda haroratlar maydonini hisoblash
|
