|
Haroratni o‘lchash asbobi ishlash prinsipiga qarab quyidagi guruhlarga
|
| bet | 3/10 | | Sana | 22.11.2022 | | Hajmi | 1.59 Mb. | | #31373 |
Bog'liq Harorat (Автосохраненный) Tadqiqot amaliy, tadqiqot, 1-amaliy mashg\'ulot, СлайдHaroratni o‘lchash asbobi ishlash prinsipiga qarab quyidagi guruhlarga
bo‘linadi:
1. Kengayish termometrlari. Bu termometrlar harorat o‘zgarishi bilan suyuqlik yoki qattiq jismlar hajmining yoxud chiziqli o‘lchamlarining o‘zgarishiga
asoslangan.
2. Manometrik termometrlar. Bu asboblar moddalar hajmi o‘zgarmas
bo‘lganda harorat o‘zgarishi bilan bosimning o‘zgarishiga asoslangan;
3. Harorat ta’sirida o‘zgargan termoelektr yurituvchi kuchning o‘zgarishiga
asoslanan termoelektr termometrlar.
4. O‘tkazgich va yarim o‘tkazgichlarning harorati o‘zgarishi sababli elektr
qarshilikning o‘zgarishiga asoslangan qarshilik termometrlari.
5. Nurlanish termometrlari. Ular orasida eng ko‘p tarqalganlari; a) optik
pirometrlar — issiq jismning ravshanligini o‘lchash asbobi; b) rangli pirometrlar
(spektral nisbat pirometrlari) - jismning issiqlikdan nurlanish spektridagi energi- yaning taqsimlanishini o‘lchashga asoslangan; v) radiasion pirometrlar — issiq
jism nurlanishining quvvatini o‘zgarishiga asoslangan. Nurlanish termometrlari
harorat kontaktsiz o‘lchash usuli hisoblanadi.
1-jadval. Termometrlarning turlari va ularning sinflanishi. Termometrlarning ishlash diapozoni.
Eng qulay, aniq va ishonchli o‘lchash usullari - haroratning birlamchi datchiklari sifatida qarshilik termoo‘zgartkichi va termoelektr o‘zgartkichlardan foydalana- digan kontaktli usullari hisoblanadi.
1-jadvalda sanoatda haroratni eng k
o‘p tarqalgan o‘lchash vositalarining qo‘llanish chegaralari ko‘rsatilgan.
Dilatometrik termometrlar.Neftning fizik xususiyatlari (zichligi, yopishqoqligi, neftda erigan gaz va kerosin miqdori va neftning fazaviy holatlari) asosan uning haroratiga bog'liq. Neftni qazib olish, baliq ovlash va dastlabki tayyorlash jarayoni texnologiyasi, uni tashish va qayta ishlash ushbu jarayonlar sodir bo'ladigan harorat omillariga bog'liq. Neftning fizik xususiyatlari haroratga bog'liq bo'lganligi sababli, chuqur namunani olishda uni qatlam sharoitida maxsus tadqiqot uskunalari bilan o'rganish uchun quduqdagi haroratni uning tanlangan joyida o'lchash kerak. Quduqlarning pastki qismidagi haroratni nazorat qilish neft qazib olishni ko'paytirish uchun shudgorlash zonasini (tuz kislotasi, termik kislota va qatlamni
sun'iy isitish) qayta ishlashda zarur. Qatlamning harorati ma'lum darajada uning holatini tavsiflaydi va davriy nazoratni talab qiladi. Harorat neft va gazni qayta ishlash jarayonida kimyoviy va texnologik jarayonlarni tavsiflovchi eng muhim parametrlardan biridir, chunki zavodlarda neftni qayta ishlashning agregat holatlari, fraksiyonel tarkibi va oraliq jarayonlarining sifati harorat parametrlari bilan tavsiflanadi va haroratning aniq saqlanishiga bog'liq. Rulmanlarning holatini kuzatish uchun haroratni sovutish suvi bo'lgan quvurlarda, suv nasoslarida, neft nasoslarida va kompressor stantsiyalarida o'lchash kerak. Neft va neft mahsulotlari bo'lgan tanklarda haroratni o'lchash miq- doriy buxgalteriya hisobining zarur elementidir.
KENGAYTIRISH TERMOMETRLARI
Suyuq shisha termometrlar Suyuq shisha termometrlarning harakati harorat funktsiyasida shisha idishdagi suyuqlikning termal kengayishiga asoslanadi. Harorat oralig'ida suyuqlikning termal kengayishi volumetrik kengayish koeffitsienti bilan tavsiflanadi . Ushbu koeffitsient formula bo'yicha aniqlanadi
8-formula
bu erda Vt1 va Vt2 -ko'rib chiqilayotgan suyuqlikni haroratda t1 va t2 ; - 0° C da bir xil suyuqlikning hajmi. Simob shisha idishda bo'lganligi sababli, termometr ko'rsatkichlari nafaqat simob hajmining o'zgarishiga, balki tank hajmining o'zgari- shiga ham bog'liq. Haroratning oshishi bilan tank hajmi oshadi, buning natijasida termometr ko'rsatkichlari pasayadi. Shuning uchun termometrni tavsiflash uchun oynada simobning ko'rinadigan kengayish koeffitsientidan foydalaning
9-formula
9-formulada a’t1,t2 erda-harorat oralig'ida suyuqlik kengayishining harorat koeffitsienti; - a’’t1,t2 bir xil harorat oralig'ida shishaning kengayish harorati koeffitsienti. Termometrlarni ishlab chiqarish uchun kichik koeffitsientli maxsus ko'zoynaklar ishlatiladi . Bimetalik termometr-bu haroratni o'lchash moslamasi bo'lib, uning ishlash printsipi qattiq jismlarning kengayishi va siqilishiga asoslangan.
Bimetalik termometrlarning mustahkamligi ularni sanoat dasturlari uchun maqbul qiladi. Bundan tashqari, bimetalik termometrlar o'lchov doirasidan tashqaridagi haroratga bardosh bera oladi.
O'lchov doirasidan tashqariga chiqish termometr termometr shkalasidagi eng yuqori yoki eng past harorat ko'rsatkichlaridan yuqori yoki past haroratlarga ta'sir qilishini anglatadi.
Enclosed Tube-yopiq naycha
Bimetallic element- bimetal element
Scale-shkala
Pointer-ko`rsatkich
Kamchiliklarga kelsak, termometrlarning bimetalik elementlari ishlab chiqarilgan metallar suyuq tizimlarda yoki manometrik tizimlarda mavjud bo'lmagan bitta muhim nuqsonga moyil. Shunday qilib, metallar uzoq vaqt davomida 1000°C dan yuqori harorat ta'sirida qattiqlashishi mumkin. Bimetalik elementlarning qattiqlashishi ularning harorat o'zgarishiga sezgirligini pasaytiradi. Bu sodir bo'lganda, element qizdirilganda odatdagidek kengaymaydi va soviganida odatdagidek qisqaradi. Shuning uchun, harorat ko'tarilganda, o'q harorat ko'tarilishiga mutanosib ravishda harakat qilmaydi. Harorat pasayganda, o'q haroratning pasayishiga mutanosib ravishda harakat qilmaydi. Temperlangan elementga ega bo'lgan bimetalik element haroratning ko'tarilishiga zaif ta'sir ko'rsatishi va haroratning pasayishiga kuchli ta'sir ko'rsatishi mumkin.Bimetalik termometrning ishlash printsipiBimetalik termometrda o'q va o'lchov mavjud bo'lib, undan o'qishlar hisoblab chiqiladi. Bimetalik termometr trubkasi novda va bimetalik elementga mos keladigan idish bo'lib xizmat qiladi. Bimetalik novda (bir-biriga bog'langan ikki xil metalldan yasalgan novda) manometrik tizimlarda kompensator sifatida ishlatilishi mumkin. Bimetalik termometrning bimetalik elementi bimetalik tayoqqa o'xshaydi. Bundan tashqari, harorat o'zgarishi bilan har xil darajada qisqaradigan yoki kengayadigan ikki xil metalldan yasalgan. Yuqori qismning metalli qizdirilganda pastki qismga qaraganda ko'proq kengayadi, shuning uchun novda quyidagi rasmda ko'rsatilgan yo'nalishda egiladi. Yuqoridagi metall ham soviganida qattiqroq siqiladi va novda teskari yo'nalishda egilishiga olib keladi.
A.Bends when heated-qizdirish.Temperatura ko`tariladi.
B.Bends when cooled-sovutish.Temperatura tushadi.
|
| |
