|
Kursni ishining dolzarbligi va ahamiyati
|
bet | 1/4 | Sana | 14.03.2024 | Hajmi | 312 Kb. | | #171466 |
Bog'liq Kurs ishi Week 1, ANTIK DAVR PSIXOLOGIYASI, Telegram@pdfimage bot (3), 7, 1664886513, Документ Microsoft Word, 5-Amaliy ish, E va S 5-lab, psixologiya fanining predmeti mavzus (1), 2-mustaqil-ish-tarmoq-xavfsizligi-titul, 8. Mustaqil ish, amaliy ish, 9-global korrupsiya, 1. БХДК матн, marketing test 111
Akademik litseylarda dinamika bolimini o'qitish metodikasi
Kirish
Kursni ishining dolzarbligi va ahamiyati – Mavzu o‘zining dolzarbligi bilan axamiyat kasb etadi. Ushbu mavzu ilmiy tadqiqot ob’ekti sifatida O‘zbekiston Respublikasida o‘rganilmagan. Shuning uchun ushbu mavzu dolzarb muammo deb tanlab olindi.
Kursni ishining tarkibini baholash – Kurs ishi kirish, 2 ta bo`lim , 4 ta reja va xulosa va foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxatidan iborat bo‘lib, xar bir qism yetarli darajada yoritib berilgan. Kirish qismida mavzuning dolzarbligi, maqsadi, vazifalari, ob’ekti, predmeti va qo‘llanilgan metodlari asoslangan. Birinchi bobda mavzuning nazariy tomoni yoritib berilgan. Ikkinchi bobda esa mavzuga oid matodik tavsiyalar bayon etilgan. Xulosa va foydalanilgan adabiyotlar bilan tugatilgan. Kursni tugatish ish tarkibini ijobiy baholayman.
Ishda foydalaniladigan adabiyotlarga baho berish – Kursni tugatish ishi mazmunini yoritishda adabiyotlardan o‘rinli va unimli foydalana olgan.
Xulosa va takliflarning ochiqligi va dalillari asoslangaligi – Kursni tugatish ishida tinglovchi mavzuga oid ma’lumotlarni to‘g‘ri taxlil qilgan. Xulosani aniq umumlashtira olgan.
Fizika o‘qituvchisi o‘quvchilarga fizika fanidan zaruriy bilimlarni beribgina qolmay, ularda fanga nisbatan qiziqish uyg‘ota olishlari kerakki, natijada bu sohada yaxshi mutaxassis, yetuk kadrlar yetishib chiqishiga erishilsin. O‘qituvchi o‘tgan har bir dars boshqa darsdan farq qilishi, bugungi o‘tiladigan dars kechagisiga nisbatan mukammal bo‘lishi kerak. Darsni yangi pedagogik texnalogiyalar: axborot vositalaridan foydalanib , ko‘rgazmalli qurollar yordamida, interfaol metodlarni qo‘llash orqali va h.k lardan foydalanib tashkil etsak, bu dars o‘quvchi ongiga yaxshi yetib boradi va xotirasidan joy oladi. O‘quvchining ilmiy dunyoqarashi kengayib, bilim darajasi ortadi. An’anaviy ta’limdan farqli zamonaviy ta’limni tashkil etishdan maqsad ortiqcha ruhiy va jismoniy kuch sarf etmay, qisqa vaqt ichida yuksak natijalarga erishishdir. Qisqa vaqt ichida muayyan nazariy bilimlarni o‘quvchilarga yetkazib berish, ularda ma’lum faoliyat yuzasidan ko‘nikma va malakalarni hosil qilish, shuningdek o‘quvchilar faoliyati, bilimini nazorat qilish, ularning bilim, ko‘nikma va malakalarini baholash fizika fani o‘qituvchisidan katta pedagogik mahorat hamda ta’lim jarayoniga yangicha yondashishni talab etadi. Hozirgi kunda dunyoning ko‘plab rivojlangan mamlakatlarida o‘quvchilarning ilmiy faoliyatini, ijodkorligini oshiruvchi va shu bilan bir qatorda ta’lim-tarbiya jarayoninig samaradorligini kafolatlovchi yangi pedagogik texnologiyalarni qo‘llash borasida katta tajriba to‘plangan.
Shu tajriba asosini tashkil qiluvchi metodlar interfaol metodlar nomi bilan yuritilib, bu metodlarni dars jarayoniga qo‘llay bilish bugungi zamon fizika o‘qituvchisi zimmasiga yuklatilgan yuksak vazifadir. Pedagogik texnologiyaning muvaffaqiyatli loyihalanishi va yakuniy natija(samara)ning kafolatlanishi o‘qituvchining didaktik masalalar mohiyatini anglab yetish darajasi va darsda ularni to‘g‘ri baholay olishiga bog‘liqdir. Har bir o‘tiladigan darsda ta’limning aniq maqsadining belgilanishi o‘qitish texnologiyasini loyihalashda muhim shartlardan biri sanaladi.
Bunda fan mavzulari bo‘yicha o‘qitishning tashxislanuvchi maqsadi aniqlanadi. Fizika fan sifatida o‘tilgan vaqtdan boshlab fanning ma’lumotlar bazasi ko‘payib katta hajmni tashkil etmoqda va u yuqori tezlikda yil sayin boyib boryapti. Shu sababdan fizikani o‘tish jarayonida faqat zaruriy axborotlarnigina tanlab olish va o‘quvchining o‘zlashtirish qobiliyatlariga mos holda ma’lumotlar hajmini miqdoriy o‘lchamga keltirish zarur.
Ta’lim tizimida multimediali elektron o‘quv adabiyotlar, ma’ruzalar virtual laboratoriya ishlari, har hil animatsion dasturlar slaydlar yaratishda kerak bo‘ladigan maxsus dasturlar hisoblanadi. Ta’lim tizimida yuqorida keltirilgan dasturlarda tayyor modellar mavjud bo‘lib bunda foydalanuvchi boshlang‘ich parametrlarni kiritib bir necha turkum ishlarni (laboratoriya, yong‘in xavfsizligi masalalarini tahlil qilishda, taqdimot ma’ruzalarida animatsiyalar) dan keng foydalanishi mumkin. Fizik jarayonlarni modellashtirish imkoniyatini beradigan dasturlariga:
Nuqta dinamikasi – Moddiy nuqta harakatini, uni vujudga keltirubchi kuchni hisobga olib o’rganadi.
O’rganish sohasi – moddiy nuqta – massaga ega bo’lgan lekin o’lchamlari e’tiborga olinmaydigan moddiy jism.
Mexanik sistema dinamikasi – harakati tekshrilayotgan moddiy nuqtalar yoki jismlar sistemasini uni harakatga keltiruvchi kuchlarni hisobga olib o’rganadi.
Analitik mexanika – erkin bo’lmagan mexanik sistemalarni harakatini umumiy analitik usullarni qo’llab o’rganadi. Dinamikaning asosiy qonunlari – Galiley tomonidan kashf va Nyuton tomonidan bayon qilingan bo’lib, u mexanik sistema harakatini ifodalashni hamma usullarini yozish, taxlil qilishni va ularni har hil kuchlar bilan dinamik ta’sirlashuvini asosini tashkil etadi.
Inersiya qonuni (Galiley va Nyuton qonuni) – Tashqi muhit ta’siridan muxofazalangan moddiy nuqtaga quyilgan kuchlar uning holatini yoki to’g’ri chiziqli tekis harakatini davom ettiradi. Bundan harakat va muvozanat holatlar inersiya bo’yicha ekvivalent ekanligi kelib chiqadi (Galilleyning nisbiylik qonuni). Inersiya qonuni o’rinli bo’lgan hisob sistemasi inersiyal xisob sistemasi deb deb ataladi. Moddiy nuqta o’zining harakat tezligi (kinematik holati)ni o’zgarishsiz saqlashga intilish xususiyati uning uning inertligi deyiladi.
Kuch va tezlanishning proporsionallik qonuni (Nyutonning II qonuni-dinamikaning asosiy tenglamasi) – Moddiy nuqtaning kuch ta’sirida olgan tezlanishi, kuchga to’g’ri proporsional va uning massasiga teskari proporsional
Yangi asrda biz sifat jihatidan tamomila yangilangan jamiyatga, chuqur integratsiyalashgan iqtisodiy makonga, yagona kommunikatsiya va axborot tizimiga kirgan holda keljak sari shaxdam qadamlar bilan bormoqdamiz. Bu anchagina tayyorgarlikni, bilimni, saviyani, iqtidorni talab qiladi. Bosayotgan qadamlarimiz qatiyatli, ishonchli, zafarli bolishi uchun esa zamonaviy, bozor iqtisodi sharoitida ishlay oladigan, yetuk bilimdon, yuqori malakali kadrlar zarurdir. Yurtboshimiz I.A Karimov takidlaganidek, IX-XV-asrda marifatli dunyo ahillari Buxoriylar, Fargoniylar, Xorazmiylar, Beruniylar, Ibn Sinolar, Ulugbeklarni qanchalik izzat-ikrom qilgan bolsa XXI asrda ham xalqimiz, millatimizga nisbatan ana shunday ehtiromni qolga kiritishimiz kerak. Osha davrda ulug ajdodlarimiz asos solgan va olamga dong taratgan ilmiy maktablarni zamonaviy shaklda qayta tiklashimiz lozim. Bunga esa talim-tarbiya tizimini tubdan isloh qilish orqali erishish mumkin.
Ozbekiston Respublikasi Prezidenti Islom Karimov Barkamol avlod-Ozbekiston taraqqiyotining poydevori mavzuidagi nutqida talim tizimida erishilgan muvaffaqiyat va yol qoyilgan kamchiliklarni obektiv tahlil qilib kadrlar tayyorlashda islohatlarga ehtiyoj borligini isbotlab berdi. Avvalo talim tizimi ...eski shorolar zamonidan qolgan talim-tarbiya tizimiga xos mafkuraviy qarashlardan va sakrashlardan butunlay xalos bolmaganligi, oqitish, tarbiyaviy-marifiy faolilyat mazmuni va uni tashkil etish dolzarb muammo ekanligi takidlandi. Eski talim tizimidagi bu kabi kamchiliklar va muammolarni tugatish istagi Kadrlar tayyorlash milliy dasturi ning yaratilishiga sabab boldi.
Kadrlar tayyorlash boyicha milliy dasturida quyidagilar nazarda tutilgan :
-butun talim tizimini tubdan isloh qilish, ishlab torgan oquv yurtlarini yangi yonalishga solish va yangi sharoit va zamonaviy texnologiyada ishlay oladigan mutaxasisslar tayyorlash uchun yangi oquv yurtlarini tashkil etish;
-oquv tarbiya jarayonining sifatini jahon standartlari darajasiga kotarish, talimda zamonaviy pedagogik va axborot texnologiyalarining butunlay yangi usulini joriy etish;
-oquv yurtlari tuzilmalarini takomillashtirish, xususan 9-sinfni bitiruvchilar uchun tadbirkorlik faoliyati asoslari, iqtisodiy va huquqiy bilimlar darslari kiritilgan maxsus talim muasasalarini barpo etish va ularni tarmogini kengaytirish;
-yoshlarga milliy uyg`onish va umuminsoniy qadriyatlarni idrok etish mafkurasi asosida, Vatanga mehr-muhabbat, mustaqillik ideallariga sadoqat ruhida talim tarbiya berish;
-yoshlar bilan muntazam ravishda tinimsiz ishlash, iqtidorli bolalarni qidirib topish, ularni eng yaxshi xorijiy oquv markazlarida professional talim olishi uchun sharoit yaratish;
-Ozbekistonning iqtisodiy va manaviy ehtiyojiga mos keladigan, yuksak malakali, xorijiy mutaxasislar bilan raqobat qila oladigan kadrlar salohiyatini yuzaga chiqarish va uni rivojlantirish;
-talim muassasalarining moddiy-texnik bazasini yangi oquv adabiyotlari bilan, zamonaviy jihozlar va kompyuter texnikasi bilan mustahkamlash;
-pedagoglik kasbiga hurmatni oshirish, pedagog va murabbiylar mehnatiga qiziqishini kuchaytirish uchun zarur bolgan ijtimoiy-iqtisodiy shart-sharoitni yaratish.
Islohatning bosh maqsadidan kelib chiqqan holda, talim andozalari, oquv rejalari, dasturlari mazmuniga tuzatishlar kiritish, yangi darsliklarni, zamonaviy pedagogik va axborot texnologiyalarini oz vaqtida ishlab chiqish va joriy etishni taminlash maqsadida Ozbekiston Respublikasi manfaatdor talim vazirligi tomonidan ishlab chiqilgan davlat talim standartlari (DTS) tasdiqlandi.
Davlat talim standarti oquvchilar umumtalim tayyorgarligiga qoyiladigan majburiy minimal darajani belgilab beradi, shuningdek, talim mazmuni shakllari, vositalari, usullarini, uning sifatini baholash tartibini belgilaydi. DTS oz mohiyatiga kora oquv dasturlari, darsliklari, qollanmalar, nizomlar va hujjatlarni yaratish uchun asos bolib xizmat qiladi. Davlat talim standartida fizika talimining maqsad va vazifalari talim yonilishining majburiy minimumi, fizika boyicha umumiy orta va orta maxsus talim oquv dasturi asoslanishi bilan birga oquvchilarning tayyorgarlik darajasiga qoyiladigan majburiy minimal talablar oz aksini topgan. Davlat talim standarti talabi boyicha oquvchilar fizika asoslariga oid quyidagi bilim, konikma va malakalarni egallashlari shart:
-fizikaviy hodisalar haqida tasavvurga ega bolishi va ularni tahlil qila olish;
-mexanika, molekulyar fizika va termodinamika asoslari, elektr, yoruglik, Atom va yadro fizikasiga oid asosiy tushunchalar, atamalar, kattaliklar, qonuniyatlar, formulalarni bilish va ularni qollay olish;
-fizikaviy hodisalarni kuzatishni rejalashtirish va otkazish. Kuzatish natijalarini umumlashtirish ishlarini bajara olish;
-olchov asboblaridan foydalana bilish, asboblarning olchash xatoligini baholay olish;
-mustaqil ravishda tajriba otkaza olish va natijalarni sxema, jadval, grafik korinishda tasvirlay bilish ularni tahlil qilish va xulosalar chiqarish;
-buyuk allomalarimiz fizika rivojiga qoshgan hissalari haqida tasavvurga ega bolish;
-darsliklar, oquv qollanmalari va qoshimcha adabiyotlardan foydalanib, mustaqil bilim olish va ularni amaliyotda qollay bilish;
-masalalar yechish boyicha konikma va malakaga ega bolish;
-fizikaga oid bilimlarini amaliyotda qollay olish.
Ozbekiston Respublikasining Talim togrisidagi Qonuni va Kadrlar tayyorlash milliy dasturi ni hayotga tadbiq etish maqsadida, umumiy orta va orta maxsus talim maktablari uchun fizikadan davlat talim standarti asosida oquv dasturlari tuzildi. Dasturni tuzishda umumiy orta talim maktablarining bitiruvchilari fizika kursidan malum darajada tugallanmagan bilimlarga ega bolishlari, ularga orta maxsus, kasb-hunar talimi muassasalarida (akademik litsey va kasb-hunar kolleji) fizikadan fundamental bilim berilishi inobatga olingan. Dasturni tuzishda umumiy orta talim maktablarining 9-sinfini tugatgan oquvchilar umumiy fizika kursining barcha bolimlaridan, chunonchi, mexanika, molekulyar fizika va termodinamika, elektr, optika, atom va yadro fizikasidan malum darajada tugallangan bilimlarga ega bolishlari zarur ekanligi inobatga olingan.
Yangi talim tizimi asosida tuzilgan fizika dasturi boyicha fizika kursi alohida oquv predmeti sifatida VI-sinfdan boshlanadi. Maktab fizika talimining birinchi yilida oquvchilarga fizikaviy hodisalar va kattaliklar haqida umumiy malumotlar berildi. Bu bilan oquvchilarni fizikaga qiziqtiriladi, fizika fani haqida dastlabki tasavvur hosil qilinadi, tevarak atrofdagi fizik hodisalarning mohiyatini elementar tarzda tushuntirish orqali ilmiy dunyoqarash shakllantiriladi.
Dasturda, VI-sinfda beriladigan fizika talimi mazmuni ozgartirilmagan holda, fizik hodisalar va kattaliklarning organish ketma ketligini ikki xil tartibi tavsiya etilgan:
Ulardan birinchisi quyidagi tartibda:
1. Kirish.
2. Harakat va jismlarning ozaro tasiri.
3. Jismlarning muvozanati. Oddiy mexanizmlar.
4. Modda tuzilishi.
5. Issiqlik hodisalari.
6. Issiqlik mashinalari.
7. Tovush hodisaliri.
8. Yoruglik hodisalari.
Tuzilishi ananaviy bolgan fizika talimining bunday ketma ketligida oquvchilar avval jismlarning harakati, bosib otgan yoli, unga ketgan vaqt, tezlik massa, zichlik kabi kattaliklar bilan tanishadilar. Songra modda tuzilishi, issiqlik, tovush va yoruglik hodisalarini organadilar.
VI-sinfda fizika talimining quyidagi ketma-ketlikda ham oqitilishi tavsiya etilgan:
1. Kirish.
2. Yoruglik hodisalari.
3. Tovush hodisalari.
4. Modda tuzilishi.
5. Issiqlik hodisalari.
6. Harakat va jismlarning ozaro tasiri.
7. Jismlarning muvozanati. Oddiy mexanizmlar.
8.Issiqlik mashinalari.
Fizika oqitishni yoruglik hodisalaridan boshlash ham oziga xos afzalliklarga ega. Birinchidan, yoruglik hodisalari fizika fanining katta qismini tashkil etib, optika nomi bilan yuritiladi. Optika qonunlari esa inson hayotida juda katta ahamiyatga ega. Ikkinchidan, kundalik hayotimizda har xil yoruglik hodisalariga duch kelamiz. Uchinchidan, optika qonunlari asosida yoruglik va optika texnikasi vujudga keladi. Bundan tashqari, yoruglik hodisalarini organish jarayoni qiziqarli bolib, formulalar kam ishlatiladi. Yoruglik hodisalaridan song tovush, issiqlik, mexanik hodisalar organiladi. Bu variantdagi har bir bolimga ajratilgan dars soatlari miqdori birinchi variantdagi tegishli nomdagi bolimga ajratilgan dars soati miqdoriga mos keladi.
VII-sinfga butun oquv yili davomida fizikaning mexanika bolimi organiladi.
VIII-sinfda oquvchilar oquv yili davomida fizikaning elektr kursini organadilar. 80-90-yillarda bu kurslar VIII-va IX-sinfda oqitilgan. Dasturda mexanika kursi birmuncha qisqartirilgan va soddalashtirilgan shunga yarasha dars soati ham qisqargan. Biroq fizika-matematika va tabiiy fanlar yonalishidagi akademik litseylarda mexanika kursi fundamental ravishda chuqurlashtirib orga-tilishi ham hisobga olingan. Umumiy orta talimi maktabining bitiruvchilari umumiy fizika kursining barcha bolimlaridan malum darajada tugallangan bilimga ega bolishlarini etiborga olib, IX-sinf fizika dasturiga VI-VIII-sinflarda organilmagan yoki faqat boshlangich malumotlar berish bilan kifoyalangan mavzular kiritilgan Atom fizika asoslari bolimi boyicha boshlangich malumotlar quyi sinflarda organilmagan. Bu mavzular murakkab hisoblansada, lekin oquvchilar bu bolimdagi mavzularni umumiy tarzda sifat jihatidan organadi. Chunki akademik litsey va kasb hunar kollejlarida Kvant fizikasi, jumladan atom fizikasi keng tarzda organilishi inobatga olingan.
Umumiy orta talim maktabining bitiruvchilari astronomiya elementlari yuzasidan malum bilim, konikma va malakalarga ega bolishlari lozim. Shu maqsadda IX-sinfga Astronomiya asoslari bolimi kiritilgan va koinot tuzilishi, osmon jismlari, koinotdagi hodisalar haqida zaruriy bilimlar berilgan. Dasturning har bir bolimga dars soatlari taxminiy bolib ular shu bolimga oid korgazma va tajribalarni namoyish etishga, masalalar yechishga va oquvchilar bilimini baholashga moljallangan.
Kadrlar tayyorlash milliy modelining tarkibiy qismi bolgan uzluksiz talim tizimiga kiritilgan uch yillik orta maxsus kasb-hunar kollejlarida fizika oqitishning oziga xos xususiyatlari quyidagicha:
1. Oquvchilarni kuzatish, olchash va tajriba otkazishning asosiy uslublari bilan tanishtirish bilan birga fizika amaliyotidagi fizikaviy namoyishlar va laborotoriya amaliy ishlarini oquv-chilarning qobiliyatlari va intellektual rivojlanish xususiyatlarini hisobga olgan holda chuqurlashtirilgan, ixtisoslashtirilgan holda oqitishni taminlash.
2. Fizikani oqitish jarayonida faqat tajribalarga asos-lanmasdan, balki fizikaviy nazariyani ham aniq bir mavzutik korinishda taqdim etib, oquvchilarning nazariy bilimlarini xoh fizika sohasida, xoh fizika bilan chegaradosh bolgan boshqa fanlar sohasida amaliy vazifalarni yechishda qollashga organish.
Fizika fani yetarli darajada matematik saviyada va fanlar aro chegaralarni aniq korsatish imkonini beruvchi doirada yoritilishi lozim. Bu maqsadlarga erishish uchun quyidagilarni amalga oshirish lozim :
-oquvchilarga fizikaviy qonunlar va tamoyillarni ularning matematik ifodalari bilan yetkazish;
-oquvchilarni fizikaviy hodisalar, fizik kattaliklarni aniq olchamining asosiy usullari, tajribada olingan natijalarni qayta ishlash, tahlil qilish, muhim fizik asbob uskunalar bilan ishlash, malakalarini oshirish, bu ishlarda kompyuterdan foydalanish usullari bilan tanishtirish;
-oquvchilarda tajriba otkazish konikmalarini hosil qilish. Ularni fizikaviy tajribalarini avtomatlashtirishining asosiy tamoyillari bilan tanishtirish, fizikaviy goyalarni togri organish, fizik masalalarni miqdoriy togri yechish;
-oquvchilarga fizika rivojlanishining muhim bosqichlarida ozbek allomalarining qoshgan hissalari va tutgan orinlari togrisida tushunchalar berilishi shart.
Akademik litseylarda oquvchilar ozlari tanlagan yonalishi boyicha bilimlarini oshirishi va muayyan fanlar asoslarini chuqur, mukammal ozlashtirish imkoniga ega boladilar. Shuning uchun ham akademik litsey bitiruvchilariga qoyiladigan talablar ham zamon talablariga mos saviyada boladi. Akademik litsey bitiruv-chilari fizika talim sohasida quyidagi bilimlarga, tushunchalarga ega bolmogi lozim :
-fizika va unga yaqin bolgan fanlar boyicha qoyilgan vazifani hal etishda fizika qonunlarini bilish bilan birga boshqa bilim sohalarini ham birgalikda qollay olish;
-asosiy fizikaviy olchov asbob-uskunalaridan foydalana bilish, sodda amaliy vazifalarni qoyish va ularni yechish, olingan natijalarni qayta ishlash, tahlil qilish, baholay bilish hamda umumiy xulosalar chiqarish;
-oqish davomida oquv va qoshimcha adabiyotlaridan mustaqil foydalana bilish.
|
| |