|
Kutubxona-axborot faoliyati
|
| bet | 5/8 | | Sana | 17.12.2023 | | Hajmi | 1,28 Mb. | | #121485 |
Bog'liq 1 Amaliy ish MALOXAT3.1.1 Ikkilik qo‘shish
qo‘shganda , shartlarning raqamlari va agar mavjud bo‘lsa, qo‘shni past tartibli raqamdan o‘tkazish ikkilik qo‘shish qoidalariga muvofiq qo‘shiladi (2-jadval) . Shuni hisobga olish kerakki, 1+1 berilgan raqamda nol va keyingi raqamga tashish birligini beradi.
5-misol.
a) Ikkilik sonlarni qo‘shishni bajaring: X =1101, Y =101;
1111 ko‘chish birliklari
X = 1101
+ Y = 101
X + Y = 10010
Natijada 1101+101=10010.
b) Ikkilik sonlarni qo‘shishni bajaring: X =1101, Y =101, Z =111;
11
111 ko‘chish birliklari
X = 1101
+ Y = 101
+ Z = 111
X+Y = 11001
Natijada 1101+101+111=11001.
3.1.2 Ikkilik ayirish
Ikkilik sonlarni ayirish ikkilik ayirish qoidalariga muvofiq amalga oshiriladi (2-jadval), bu raqamda, agar kerak bo‘lsa, eng muhim raqamlardan 1 tasi band bo‘ladi. Bu egallagan 1 bu raqamning ikkita 1 ga teng.
6-misol.
Ikkilik sonlar X =10010 va Y =101 berilgan. X - Y ni hisoblang . _
10010
- 101
01101
Natija 10010 – 101=1101.
3.1.3 Ikkilik ko‘paytirish
ko‘paytirish ikkilik ko‘paytirish va qo‘shish jadvallaridan foydalangan holda o‘nlik sonlar bilan bir xil qoidalarga muvofiq amalga oshiriladi (2-jadval).
7-misol.
Ikki ikkilik sonni ko‘paytiring 1001 × 101=?
1001
× 101
1001
0000
1001__ _
101101 Natija 1001 × 101=101101
3.1.4 Ikkilik boʻlinish
bo‘lish o‘nlik sonlar bilan bir xil qoidalarga amal qiladi. Bunday holda, ikkilik ko‘paytirish va ayirish jadvallari qo‘llaniladi (jadval 8-misol.
Ikki ikkilik sonni bo‘ling 1100.011: 10.01=?
Natija 1100.011:10.01=101.1.
3.2 Mashina kodlari
Kompyuterlarda arifmetik amallarni bajarishni soddalashtirish maqsadida raqamlarni ifodalash uchun maxsus kodlardan foydalaniladi. Kodlardan foydalanish raqamlarni ayirish operatsiyasini ushbu raqamlarning kodlarini arifmetik qo‘shishga kamaytirishga imkon beradi. To‘g‘ridan-to‘g‘ri , teskari va qo‘shimcha raqam kodlari ishlatiladi . To‘g‘ridan-to‘g‘ri kod salbiy raqamlarni kompyuter xotirasida, shuningdek, ko‘paytirish va bo‘lishda ifodalash uchun ishlatiladi. Ayirish amalini qo‘shish amaliga almashtirish uchun teskari va to‘ldiruvchi kodlar qo‘llaniladi, bu esa kompyuterning arifmetik blokini loyihalashni soddalashtiradi. Kodlarga quyidagi talablar qo‘yiladi:
1) Koddagi raqam raqamlari ma'lum bir raqamli panjara bilan qat'iy bog‘langan.
2) Bit panjarasida belgilar kodini yozish uchun qattiq, qat'iy belgilangan bit ajratiladi. Ijobiy sonning ishora kodi 0 ga , manfiy sonning belgi kodi 1 ga teng .
Misol uchun, agar raqam kodini ifodalash uchun bir bayt asos sifatida olinsa, u holda raqamni ifodalash uchun 7 bit ajratiladi va belgi kodini yozish uchun bir bit ajratiladi.
To‘g‘ridan-to‘g‘ri kod. Ikkilik raqamning to‘g‘ridan-to‘g‘ri kodi tasvirni raqamning o‘zi yozilganiga mos keladi. Ijobiy sonlar uchun belgi bit qiymati 0 ga, manfiy raqamlar uchun esa 1 ga teng.
9-misol.
a) To‘g‘ridan-to‘g‘ri kodda +13 raqamini yozing.
Raqamning ikkilik ekvivalenti 1101 2 ga teng .
Bitta bayt bilan ifodalangan raqamning bevosita kodi 0,0001101 ga teng (belgi biti nuqta bilan ajratilgan)
b) -13 raqamini bevosita kodda yozing.
Raqamning ikkilik ekvivalenti 1101 2 ga teng .
Bitta bayt bilan ifodalangan raqamning to‘g‘ridan-to‘g‘ri kodi 1,0001101 ga teng (belgi biti nuqta bilan ajratilgan)
Teskari kod . Ijobiy raqamning teskari kodi oldingi kod bilan bir xil. Salbiy son uchun raqamning barcha raqamlari ularning qarama-qarshiliklari bilan almashtiriladi (1 dan 0 ga, 0 dan 1 ga) va belgi raqamiga birlik kiritiladi.
10-misol.
2 raqami uchun
to‘g‘ridan-to‘g‘ri kod
|
0.0001101.101
|
qaytarish kodi
|
0.0001101.101
|
Ko‘rib turganingizdek, raqam kodlari mos keladi!
2 raqami uchun
to‘g‘ridan-to‘g‘ri kod
|
1.0001101.101
|
qaytarish kodi
|
1.1110010.010
|
Qo‘shimcha kod. Ijobiy sonning qo‘shimcha kodi to‘g‘ridan-to‘g‘ri kod bilan bir xil. Salbiy raqam uchun to‘ldiruvchi kod teskari kodni olish va eng muhim raqamga bitta qo‘shish orqali hosil bo‘ladi.
11-misol.
2 raqami uchun :
to‘g‘ridan-to‘g‘ri kod
|
0.0001101.101
|
qaytarish kodi
|
0.0001101.101
|
qo‘shimcha kod
|
0.0001101.101
|
2 raqami uchun :
to‘g‘ridan-to‘g‘ri kod
|
1.0001101.101
|
qaytarish kodi
|
1.1110010.010
|
qo‘shimcha kod
|
1.1110010.010
+ 1
1.1110010.011
|
|
| |
