3.2. Toshkent viloyat axborot-kutubxona markazi (AKM)
XX asr boshlarida Toshkentning «Chorsu» bozoriga tutash
mahsido‘zlik rastalari yaqinida bobiylar va bahoiylarning g‘oya-
viy-moliyaviy yordami bilan qurilgan «Osiyo» kutubxonasi sho -
rolar qo‘liga o‘tgandan so‘ng viloyat ahamiyatiga ega bo‘lgan
kutubxonaga aylantirildi.
Toshkent viloyat ilmiy-universal kutubxonasi 1913-yili Tosh
kent jadidchilarining «Turon» ma’rifiy jamiyati qoshida tashkil
topgan va 1918-yildan mustaqil tashkilot sifatida faoliyat yurit-
gan. 1918-yilning kuzida Turkiston Xalq Komissarlari Kengashi
qarori bilan marhum bolshevik, 1918-yil iyunda «Ishtirokiyun»
(hozirgi « 0 ‘zbekiston ovozi») gazetasini tashkil etgan va uning
birinchi muharriri bo'lgan Orif Klebleyev nomini abadiylashtirish
maqsadida «Osiyo» kutubxonasiga uning nomi berilgan.
Kutubxonaning kitob fondi M unawar Qori Abdurashidxo-
nov, Abdulla Qodiriy, Abdulhamid C hoipon, G ‘ulom Zafariy,
Shokirjon Rahimiy, Yusuf Aliyev va boshqalarning shaxsiy
kutubxonalaridan ajratilgan kitoblar evaziga tashkil topgan. Jamiyat
asoschisi Abdulla Avloniy kutubxonani ham boshqargan. Kutub
xona juda katta tarixiy yo‘lni bosib o ‘tdi va viloyat kutubxonalari
uchun tashkiliy-uslubiy markaz darajasiga, uning fondi esa
400000 nusxaga yetdi. Kutubxona G ‘afur G ‘ulom, Shayxzoda,
Oybek, G ‘ayratiy, Mirkarim Osim, 0 ‘zbekiston Qahramonlari
Said Ahmad, O. Sharafiddinov, E. Vohidov, A. Oripov, 0 ‘zbe-
kiston xalq yozuvchisi 0 ‘. Hoshimov va boshqa ko‘plar uchun
sevimli maskan bo‘lib qolgan.
Turli yillarda Abduvohid Rasulov, Mahkamqori Saidaliyev,
Abdulxay Nosirov, Fayzulla Ubaydullayev, Asqarbek Dolimov,
Imomxon Husanxo‘jayev, Abduholiq Mamedov, To‘xta Sodiqov,
О zbekistonda xizmat ko‘rsatgan madaniyat xodimi Vazira
Sobirovalar kutubxonaga rahbarlik qilishdi. 1991-yili kutubxona
viloyat bolalar kutubxonasi bilan birlashtirildi. 1992-yili kutub
xonaga «Turon» nomi berildi.
1997-yili «Turon» kutubxonasi faoliyatida yangi bosqich
boshlandi. Ish jarayonlarini avtomatlashtirish yo‘lga qo‘yilib,
50
www.ziyouz.com kutubxonasi
kutubxona ishiga metsenatlar, homiylar jalb etilgan holda xorijiy
kutubxonalar bilan hamkorlik boshlandi. Shu vaqtdan boshlab,
respublikaning 10 ta kutubxonasi qatorida bu yerda ham «IRBIS»
dasturi asosida elektron katalog tuzila boshlandi. 2001-yilga kelib,
respublikada birinchi bo‘lib, 65000 kitob haqidagi bibliografik
yozuvni o ‘z ichiga olgan o ‘zbek tilidagi adabiyotlarning elek
tron katalogi yaratildi. « 0 ‘zbek adabiyoti» m a’lumotlar bazasi tu-
zildi. Unga o ‘zbek milliy adabiyoti vakillari asarlarining to ‘la
matnli m a’lumotlar bazasi va elektron biobibliografiyasi kiritila
boshlandi. 1921—1929-yillarda «Qizil 0 ‘zbekiston» gazetasida
bosilgan materiallarning bibliografik tavsifini o ‘z ichiga olgan
«Milliy matbuot sahifalarida» nomli baza tashkil topdi va qog‘oz
ko‘rinishida ham bosildi.
2003-yildan kutubxonada yangi axborot texnologiyalari bo‘-
limi ish boshladi. U lokal tarmoqqa birlashtirilgan 8 ta kompyuter
bilan, nusxa ko‘paytiruvchi, nusxa oluvchi texnika vositalari bilan
jihozlandi va bu bazada kutubxona xodimlari, olimlar, shahar va
tumanlardagi kutubxona xodimlari kompyuter savodxonligiga o‘qitildi.
2000-yil «Chorsu-2000» loyihasi asosida tadbirkorlarni qo‘I-
lab-quwatlovchi, ularning huquqiy savodxonligini, madaniyatini
oshirishga qaratilgan respublikada yagona markaz tashkil topdi,
huquqiy adabiyotlar bazasi hamda huquqshunos va buxgalter
maslahatxonasi tashkil topdi.
2001-yili bu markaz negizida «Aholining huquqiy axborot
markazi» huquqiy va iqtisodiy adabiyotlar fondi, «Huquq» hu
quqiy tizim va kompyuterlar va Internet tizimiga ochiq kirish hu-
quqi bilan tashkil topdi. Markazda nafaqat aholining huquqiy
madaniyatini oshirish bo‘yicha ish olib borildi, balki 0 ‘zbe-
kistonning 5 hududi — Xorazm, Buxoro, Andijon, Sirdaryo
viloyatlari va Qoraqalpog‘iston Respublikalarida ham xuddi shun-
day markazlar tashkil topishiga yordam berildi. Seminar-trening-
larda huquqiy axborot markazlarida ishni tashkil etish, yangi
axborot texnologiyalaridan foydalanish bo‘yicha mutaxassislar
o‘qitildi va madaniyat instituti professor-o'qituvchilari jalb etildi.
Mutaxassislar bilan hamkorlikda «Yangi iqtisodiy sharoitda
kutubxonalar faoliyati» mavzusida loyiha ishi olib borildi. Loyiha
51
www.ziyouz.com kutubxonasi
doirasida respublika viloyat kutubxonalaridan m enejm ent,
marketing, fandrayzing, huquqiy va iqtisodiy ish yo nalishlari
bo'yicha 15 nafar kutubxonachi o‘qitildi.
2006-yil 20-iyunda Prezidentimiz tomonidan qabul qilingan
381-sonli Qarordan so‘ng viloyat llmiy-universal kutubxona negizida
Toshkent viloyat «Turon» axborot-kutubxona markazi tashkil topdi.
Kutubxonachilik ishi va axborot texnologiyalari sohasidagi yirik
mutaxassislar ishtirokida XXI asr kutubxonalarining qiyofasi
haqida Bo‘stonliq tuman markaziy kutubxonasi negizida «Yangi
jamiyatga — yangi kutubxonalar» mavzusida ko‘chma seminar
tashkil etildi. 2003-yildan kutubxonada 8 ta kompyuter, nusxa
ko‘paytiruvchi, nusxa ko‘chiruvchi apparatlar bilan jihozlangan,
ichki tarmoqqa birlashtirilgan yangi axborot texnologiyalari bo‘-
limi ish olib boradi, unda kutubxona va Toshkent viloyati ku
tubxonalari xodimlarining o‘qishi tashkil etildi.
Respublikada birinchi bo‘lib viloyat kutubxonasida «Kutub
xona muzeyi»ning tashkil etilgani katta yangilik bo‘ldi, unda
kutubxona tarixi, uning faoliyatida ishtirok etgan buyuk shaxslar
haqida katta arxiv materiali to‘plangan. «Turon» AKM tarkibida 6
ta sho‘ba bilan 7 ta bo‘lim faoliyat yuritadi. 2006—2007-yillarda
kompyuterlar soni 38 taga yetdi, skaner, 3 ta kseroks, raqamli
fotoapparat va fotoprinter mavjud. « 0 ‘qish» nomli to ‘la matnli
ma’lumotlar bazasi tashkil topdi. Unda Internetdan olingan rus
tilidagi badiiy, ilmiy-ommabop adabiyotlar to ‘plangan. 2003-yil
kutubxonada «Zamonaviy axborot texnologiyalari» bo‘limi ochildi.
AKM viloyatdagi axborot-resurs markazlari uchun tashkiliy-
uslubiy markaz hisoblanadi. Kutubxonachilik, bibliografik ish va
innovatsion texnologiyalarga oid turli uslubiy, bibliografik
qo llanmalar nashr etadi. «Kutubxonalarda pulli xizmat ko‘rsatish
usullari», «KBKm joriy etish bo‘yicha uslubiy qo‘llanma» kabi,
«1.А. Karimov asarlarining bilimdoni», «Engkitobxon oila», «Kitob-
sevarlar», «Ayol ma’naviyati», «Bolalar kutubxonasining eng
yaxshi kutubxonachisi» kabi tanlovlar o'tkazilib kelinmoqda. Faqat
kutubxonaning o‘zida emas, balki viloyat hududidagi ko‘pgina
kutubxonalar negizida ko‘plab qiziqarli ommaviy tadbirlar o‘tkazadi.
www.ziyouz.com kutubxonasi
«Kutubxonaga kitob sovg‘a qiling!» xayriya marafonini o ‘tkazish
an ’ana tusini olib, unda ko‘plab taniqli olimlar, shoir va yozuv-
chilar o ‘zlarining kitoblarini sovg‘a qilish bilan ishtirok etishmoqda.
|
