Guruhli tavsiyaviy suhbatlar

Suhbatni tayyorlash jarayonida ham matn tayyorlab olinadi, 
ammo o ‘qib berilmaydi. Suhbat so‘ngida mavzuga oid boshqa 
adabiyotlar ham o'qish uchun tavsiya etiladi. Bunda adabiyotlar 
haqidagi taqrizlardan foydalanish, adabiyotning o‘zini ko'rsatish, 
bibliografik qo‘llanmalardan ham foydalanish suhbatning ta’sirini 
oshiradi.
Ovozli о ‘qishlar adabiyotlarni targ‘ib qilishning eng qadimgi 
usuli.
Ovozli o ‘qish tanlangan asarni ovoz chiqarib o‘qishdir. 
Ovozli o ‘qishlar turli davrlarda turlicha ko‘rinishlarda — she’riy 
asarlarda qiroat bilan o‘qish, bahr-u bayt va g‘azalxonlik kechalari 
ko‘rinishida o'tkazilgan. 0 ‘zbek she’riyati tarixidan shu narsa 
m a’lumki, 0 ‘rta Osiyoda she’rxonlik va g‘azalxonlik kechalari 
juda keng tarqalgan.
M a’rifatparvarlar orasida Navoiyxonlik, Bedilxonlik, Oga- 
hiyxonlik, Lutfiyxonlik yoki o‘zbek mumtoz she’riyatida shoirlar 
orasida g‘azalxonlik kechalari muntazam bo‘lib turgan. Shuning 
uchun ham ota-bobolarimizda she’riyatga, san’atga, adabiyotga 
qiziqish katta bo‘lgan, uning ta’sirida bolalar tarbiyasi yetuk da- 
rajaga yetgan. 0 ‘zbek xalqi orasida haqiqiy savodxonlar, shoir-u 
shoiralar ko‘plab yetishib chiqqanining boisi ham shunda.
Qoidaga ko‘ra, ovozli o ‘qishlar uncha katta bo‘lmagan, 
tayyorgarligi va o‘qish madaniyati shakllanmagan kitobxonlar 
uchun o ‘tkaziladi. Kitobxonlar soni 5—6 nafardan 10—15 ta- 
gacha bo‘ladi. Kattaroq auditoriya uchun badiiy asarlar tanlab oli- 
nib, uni o‘qish uchun 25—30 minut vaqt ajratiladi.
Ovozli o‘qish ikki xil maqsadda o‘tkaziladi: kitobxonda shu 
asarga qiziqish uyg‘otish, asarni o'qishga ishontirish va butun matnni 
kutubxonachi so‘zi bilan hikoya qilib berish. 0 ‘qish uchun 
tanlangan asarning hajmiga ko‘ra, ovozli o‘qish turkumlari tashkil 
etiladi. Bunga asar, asar qismi, bob yoki bo‘lim tanlab olinadi.
Ovozli o‘qish qisqacha kirish so‘zi bilan boshlanadi. Unda 
tanlangan mavzuning ahamiyati, maqsadi, asar muallifi haqida 
qisqacha m a’lumot beriladi. Asarning o ‘zini o'qish uchun esa 
20—25 minut vaqt qoldiriladi. 0 ‘qishning borishi faqat tanlangan 
asarga emas, balki o‘quvchining imkoniyatiga ham bog‘Iiq. 0 ‘qil- 
gan asarning muhokamasi muhim ahamiyatga ega. Bunda
137
www.ziyouz.com kutubxonasi

muhokamada qatnashgan kitobxonlarning fikr doirasi kengayadi, 
so‘zlash va fikrlash qobiliyati o ‘sadi, tanqidiy baho berish, 
mulohaza yuritish madaniyati tarbiyalanib boradi. Bahsni awal- 
dan tuzilgan savollar asosida olib borsa ham bo‘ladi. Savollarni 
kitobxonning asar mazmuni, g‘oyasi, mavzusi, undagi obrazlar, 
ularga munosabatini, asarning davr va kitobxon hayoti va mehnat 
faoliyati bilan bog‘liqligi, asar tili haqida fikrini bilishga yo‘nal- 
tiradigan darajada tuzish kerak.
Ovozli o‘qishni tayyorlashgajiddiy e ’tibor berish zarur. Asarni 
o‘quvchi kutubxona xodimi yoki mutaxassis kitobxon asarning 
mazmuni, bog‘liq masalalar, asarga taalluqli qo ‘shimcha ada­
biyotlar bilan tanish bo‘lishi, kitobxonlar berishi mumkin bo‘l- 
gan savollarga oldindan tayyorgarlik ko‘rishi zarur. Tushunish mos 
bo‘lmasligi ham mumkin, bunday holda kitobxonlarni o ‘z so‘- 
zining, fikrining to ‘g‘riligiga ishontirishi, isbotlab berishi zarur. 
Eng yaxshi fikrlami ta’kidlab o‘tish kerak. Xato fikr bildirgan, 
noaniq so‘zlaganlarni to‘g‘rilashi zarur.
Zamonaviy kompyuter va telekommunikatsiya texnologiyalari 
kirib kelishi bilan ovozli o‘qishlar avtomatlashtirilgan tarzda 
o‘tkazilmoqda.

Download 11,3 Mb.