birinchidan,
tezkor axborotga ega bo‘lish imkonini beradi,
ikkinchidan,
bosma mahsulotlarga nisbatan uni tayyorlash va
tarqatish, ulardan foydalanish ancha arzon,
uchinchidan,
uni
tayyorlab, chiqarish uchun kam vaqt sarf qilinadi,
to ‘rtinchidan,
undan foydalanish joyi, sharoiti cheklanmagan,
beshinchidan,
elektron axborot resurslarida qo'llaniladigan ma’lumot berish
157
www.ziyouz.com kutubxonasi
turlari ham cheksiz,
oltinchidan,
elektron axborot resurslaridan
foydalanish joy tanlamaydi, bir kutubxonada o ‘tirib butun
mamlakatdagi, Internet orqali butun dunyo miqyosidagi axborot
ma’lumotlaridan foydalanish mumkin.
Keyingi paytda bosma resurslar bilan birgalikda elektron
resurslarning ham fondi shakllanib bordi. Ularni shakllantirish,
saqlash, uning texnik, gigiyenik qoidalari, mualliflik huquqini
himoya qilish masalalari o'zyechimini kutayotgan muammolar-
dan hisoblanadi.
Elektron resurslar bazasini yaratish va foydalanishning ham
o‘ziga yarasha muammolari mavjud. M asalan, Internetdan
olinayotgan resurslarning sifati, maqsadi, g‘oyasi, ulardan foyda
lanish uchun yo‘l ochib berishda xizmat ko‘rsatayotgan tash-
kilotning manfaatlari, aholi qiziqishining, maqsadining yo‘na-
lishlariga mos kelishini nazorat qilish. Internet — bozor misoli.
Unda yaxshi va yomon, sifatli va sifatsiz, bizning manfaatlarimizga
mos yoki aksincha, maqsadga xizmat qilmaydigan mahsulotlar
mavjud. Undan xaridor o ‘ziga yoqqanini tanlaydi. Demak,
xaridorgir mahsulotlarni ham ajrata bilish zarur. Kishilarimiz-
ning dunyoqarashiga, ruhiyatiga, shakllanib borishiga, ta ’lim va
tarbiyasiga, axloqiy kamolotiga salbiy ta’sir ko‘rsatuvchi elektron
axborot resurslari ham kam emas.
AKMning vazifasi kishilarimizni ilm-fan taraqqiyotiga xizmat
qiluvchi, ularning bilim olishlarini, ilmli bo‘lishlarini, axloqiy va
ma’naviy kamolotini kafolatlovchi, yoshlarimizni to ‘g‘ri yo‘lga
soluvchi, ham diniy va ham dunyoviy bilimlar bilan maqsadga
mos holda boyitib boruvchi, dunyo axborot olamidan to ‘g‘ri
foydalanuvchi shaxs sifatida tarbiyalashdan iborat. Hozirgi vaqtda
bu vazifalami amalga oshirishda nafaqat bosma manbalardan, balki
elektron shakldagi resurslardan ham foydalaniladi.
Mamlakatimizda elektron adabiyotlar yaratish bo‘yicha ko‘p_
gina ishlar amalga oshirildi. 2004-yildan uning tajriba-sinov
bosqichiga o‘tildi. Ammo, bu sohada hali elektron darslik yaratish
uslubiyati, uning tuzilishi, unda aks etadigan komponentlarning
aniq bir tizimi bo yicha me’yoriy hujjatlar deyarli yo‘q. Elektron
www.ziyouz.com kutubxonasi
o‘quv adabiyotlarini yaratishning uchinchi bosqichi — ulardan
o‘quv jarayonlarida keng foydalanishdan iborat.
Elektron darsliklar quyidagi pedagogik vazifalarni bajarish
imkonini beradi:
1. Aynan olingan fanning mohiyati, asosiy tushunchalari bilan
dastlabki tanishuvni amalga oshiradi;
2. O'quvchida mavzuga qiziqish uyg‘otadi, tanlangan mavzu
bo‘yicha axborot berish bilan bilimini oshiradi;
3. 0 ‘quvchi bilimini nazorat qilish va baholash imkonini beradi;
4. O'quvchining aniq yo‘nalishdagi qobiliyatini shakllantiradi;
5. Xotirani rivojlantiradi;
6. Kompyuter savodxonligini, axborot madaniyatini tarbiya-
lashga yordam beradi;
7. Estetik didni shakllantiradi.
Elektron darsliklarning bosma darsliklardan farqi shundaki,
ular darslikda berilayotgan mavzuni jonli animatsiyalar, rangli
tasvirlar, harakatlanuvclii tasvirlar yordamida beradi. Bu o‘quv-
chilar uchun qiziqarli. Bundan tashqari, hodisalar, voqealar,
hujayralar rivoji bosma darslikda mavjud bo‘lmagan namunali
misollar bilan boyitilgan, juda bo‘lmaganda harakatsiz bo‘lsa
ham veb-slaydlarda ochib berilgan. Bunga fizika, astronomiya,
kimyo, biologiya, odam anatomiyasi, tibbiyot va tabiiy fanlarga
oid elektron darsliklarni olish mumkin. 0 ‘quvchi o‘ziga qulay
paytda ARMda ulardan foydalanishi mumkin.
Demak, bunday elektron resurslarning ahamiyati shundaki,
ular dars davomida o ‘qituvchi tomonidan berilayotgan o ‘quv
materialini to‘la o‘zlashtirishga, kengroq bilim olishga, musho-
hada qilishga o ‘rgatadi, o‘quvchiga elektron resurslar haqida
ma’lumot beradi, bolada ana shunday elektron resurslar yara-
tishga qiziqish uyg‘otadi. Bola elektron darslikdagi test savol-
lariga o ‘zi javob beradi, o‘z bilimini o‘zi baholaydi, o‘qituvchi
ishtirokisiz bilim darajasining qanday ekanligini aniqlaydi. Bun
dan keyin nimalarga e’tibor qilishi lozimligini tushunib oladi.
Yoshlarimizning ilmiy dunyoqarashini, siyosiy bilimini oshi-
rishga ta’sir ko‘rsatuvchi elektron matnli, animatsiyali, multime-
159
www.ziyouz.com kutubxonasi
diyali elektron kitoblar ham mavjud. K om pyuter Osiyo fir-
masi, Imom al-Buxoriy Xalqaro jam g‘arm alari, Oliy va o‘rta
maxsus, kasb-hunar ta’limi vazirligi tomonidan tayyorlanayotgan
I.A. Karimov asarlarining elektron shakllari, «Amir Temur
shaxsiyati, Renessans davri», « 0 ‘zbekiston XXI asrga intil-
moqda», « 0 ‘zbekiston hunarmandchiligi» va boshqa ko‘plab
elektron mahsulotlarni taqdim etdi.
Umuman, AKMlarda tayyorlanayotgan va boshqa tash-
kilotlardan olib foydalanilayotgan barcha turdagi elektron axbo
rot resurslaridan shaxsni tarbiyalashda keng qo ‘llaniladi va aso-
san quyidagi maqsadlarga xizmat qiladi:
1. Kishilarning axborotga bo‘lgan ehtiyojlarini to ‘la va tezkor
qondirish;
2. Shaxsning bilim olish, ilmli bo‘1 ish maqsadimng to‘la amalga
oshishini ta’minlash;
3. Shaxsning ijtimoiy-siyosiy, estetik va badiiy kamolotiga
yordam berish;
4. Tarixiy, m a’naviy, madaniy qadriyatlarimizni keng targ‘ib
qilish va unga mehr-muhabbat tuyg‘usini shakllantirish;
5. Shaxsning diniy tushunchalarini to ‘g‘ri shakllantirish, turli
xil diniy oqimlarning zararli tomonlarini ko‘rsatib berish bilan,
diniy e’tiqodini to ‘g‘ri yo‘naltirish;
6. Davming eng muhim va dolzarb muammolarini,
| 