|
Masshtabni masshtabliiikdan farqi nimada?
|
| bet | 9/28 | | Sana | 05.04.2022 | | Hajmi | 1.57 Mb. | | #19319 |
Bog'liq X Снимок экрана 2023—05—28 в 20.38.55, 5-mavzu. Funksiyalar, 4-mavzu. Takrorlanish operatorlari, Takomillashgan ilk qadam-fayllar.org, BUYUK BRITANIYA QIROLICHA VIKTORYA DAVRIDA, epilipsiya bosh miya, Doc1Masshtabni masshtabliiikdan farqi nimada?
Qadimda me'morlar qanday o'lchagichlardan foydalanishgan?
Me’morlikda nisbat qanday ma’noni anglatadi?
Oltin nisbat to'g'risida gapirib bering.
Ulgitarhning mohiyati nimada?
Ulgitarhning qo'llanilishiga misollar kehiring.
22
Masshtab ва nisbat bo^yicha rasmlar
r
5-rasm.
6-rasm.
Of ft *Q£/ie j* A'’Of'£- * /•/
Of '• o, ftsr ^ A*•&**^
a» . ft - O. tit- ^ At • Ct- at ’ jff- /
8-rasm.
23
mavzu. METR, RITM
Ma’ruza rejasi. Kompozitsiyada unsurlar xossalari orasidagi badiiy muno- sabatlar. Metrik va ritmik munosabatlar. Metrta’rifi. Metr misollari. Metrik qator. Hajm va uning vizual ta’sir maydoni. Hajmiy metrik qatordagi minimal va maksi- mal oraliqlar. Kompozitsiyadagi metrik qatorlar. Ularning to'xtatilishi. To’xtatish usulining metr xarakteriga bog’liqligi.
Ritm ta’rifi. Ritm-melrning ko'rinishi. Ritm misollari. Ritmik qator. Korn- pozitsiyadagi ritmik qatorlar. Ularning to’xtatilishi. To’xtatish usulining ritm xarakteriga bog’liqligi.
Ma’ruza. Metr o’xshashlik, bir xillik munosobatidir. Metr paydo bo’lishi uchun kamida ikki qiyoslanadigan unsur bo’lishi kerak. Metrik munosabatni to’la ifoda etish uchun unsurlaming soni 7±2 formulas! bilan belgilanadi, ya’ni metr munosabatida bo’luvchilaming soni beshdan to’qqizgacha bo’lgani ma’quldir. Metr turli unsurlarda va sifatlarda: rangda, uzunlikda, hajmda, oraliqda va boshqalarda boiishi mumkin.
Metrik munosabatda bo’lgan unsurlar qatori tuzilsa, uni metrik qator deyiladi. Metrik qatorga vassa juftli shiftlardagi vassalarni, Buxorodagi Somoniylar maqbarasi tashqi devori tepasidagi ravoqlar qatorini, shara- falaridagi kosalarni (ravoqchalarni) misol tariqasida keltirish mumkin.
Ritm bir xilda, muayyan qonuniyat bilan o’zgaruvchan munosabatdir. Musiqada, she’riyatda, naqqoshlikda ritm juda katta ahamiyatga ega. Ba- landliklari 6. 9, 12, 15, 18, 21, 24 sm bo’lgan chiziqlar o’rtasidagi munosabat ritmdir. Har keyingi chiziq awalgisining uzunligiga tayin muno- satda o’zgaradi, ya'ni 3 sm dan qo’shiladi. Ushbu chiziqlar qatori o’rtasida metrik munosabat ham bor, ya’ni har bir chiziqning uzunligini 3 smli chiziqchalarga bo’lish mumkin. Metrga tegishli xossalar ritmga ham tegish- lidir. Ritm turli unsur va sifatlarda: rangda, uzunlikda, hajmda, oraliqda va boshqalarda namoyon bo’ladi. Ritmni yuqoridagi kabi matematik yoki chizma (grafik) usullardan foydalanib tuzish joizdir. Masalan, bir markazdan ora- liqlari teng burchaklarni hosil etuvchi bir necha nurlaming ustiga istalgan qiyalikda to’g’ri chiziq o’tkaziladi. Nurlar chiziqni o’zaro ritmik munosabatda bo’lgan bo’laklarga ajratadi. Ritmik kompozitsiyalarda muvozanat masalalari metrnikiga qaraganda murakkabroq hal etiladi.
24
Ritmik munosabatda bo'lgan unsur va sifatlar qator tariqasida joylash- tirilsa, ritmik qator tashkil qilingan bo'ladi. Klassik me’moriy asarlarda ritmik qatorlar keng qo'llanilgan. Masalan, Buxorodagi Kalon minorasida va Vobkent minoralarida ularning sirtlaridagi o'ymakor naqshin halqalar di- ametri tepaga qarab ritmik tarzda qisqarib boradi.
|
| |
