|
Latov, P. Zohidov, d nosirova, M. Miryusupova, sh. Nurmuhamedova arxitekturaviy kompozitsiya asoslari
|
| bet | 2/28 | | Sana | 05.04.2022 | | Hajmi | 1.57 Mb. | | #19319 |
Bog'liq X Снимок экрана 2023—05—28 в 20.38.55, 5-mavzu. Funksiyalar, 4-mavzu. Takrorlanish operatorlari, Takomillashgan ilk qadam-fayllar.org, BUYUK BRITANIYA QIROLICHA VIKTORYA DAVRIDA, epilipsiya bosh miya, Doc1Ma’ruza. Har qanday badiiy ijod mahsuli bo’lmish asaming mukam- malligi, saviyasi, birinchi navbatda, kompozitsiya orqali namoyon boMadi. «Kompozitsiya» so‘zi «yaxlitlik», «birlik», «o‘zaro bog’liqlik» degan ma’nolarni bildiradi. Boshqacha qilib aytaganda, qismlaming butunlikka bog’liqligini ta'minlovchi sifatlar kompozitsiyani tashkil etadi.
Umuman olganda, asarning tuzilishi lining kompozitsiyasini tashkil qiladi. Asarning tuzilishi, kompozitsiyasi qancha puxta bo‘lsa, uning saviyasi ham shuncha yuqori bo’ladi. Adabiyotda, musiqa, ashula, raqs, kino va san’atning boshqa turlaridagi har qanday turfa asarlarda kompozitsiya mavjud. Masalan, Abdulla Qodiriyning “O'tgan kunlar” romanidagi kompozitsiya negizini syujet (Otabekning Marg'ilonga borishi, Kumushga uylanishi, Ho- midning fitnasi, Kumushning zaharlanishi va nihoyat Otabekning shahid bo'lishi) tashkil qiladi. Klassik ashula asarlarida aksari kompozitsiyalar shun- day: boshi past ovozda boshlanadi, o’rtasida avjga chiqiladi, oxiri ovozni biroz cho’zish orqali tugatilayotganligi bildiriladi.
Arxitekturada kompozitsiya deb me’morlikning tashkil etuvchilari bo’lgan hajm bilan fazoviy muhitning o’zaro bog’lanishiga aytiladi. Kompozitsi- yadagi har qanday hajm va fazoviy muhitdan tashkil topgan yaxlitlik hajmiy - fazoviy shakl deb yuritiladi. Unga xos bo’lgan sifatlar me’moriy shakllarga ham xosdir.
Hajmiy-fazoviy shakllarning asosiy xususiyatlari shakl geometriyasi, fazodagi o'rni, kattaligi va massasidan iborat. Ularning qo’shimcha xususiyatlari qatoriga fakturasi, yorug’ligi va rangi kiradi. Bu xususiyatlarning
6
har bin ma’lum miqdorda o'zgarib, turli-tuman holatlar vujudga kelishi mumkin. Ancitekturani idrok etishning o'ziga xos xususiyati shundan ibo- ratki, u to‘g‘risidagi tasawurjuda qisqa muddatda idrok etiladigan rassom- lik, haykaltaroshlik yoki amaliy san’at asarlaridan farqli o‘laroq uzoq muddat davomida idrok etiladi. Bu, ayniqsa, shaharsoziik asarlariga taalluqlidir.
“Arxitekturaviy kompozitsiya asoslari” fani me’morlik asarlarida qo'llaniladigan muhim badiiy yaxlitlikni ta’minlovchi vositalarni (rang, masshtab, ritm va boshqalami) o'rgatishga qaratilgan. Bu vositalar tabiatda alohida holda uchramasa-da, ular ajratib olingan holda klauzuralar va vazi- falarorqali o'rganiladi. Klauzura tezkorlik bilan bajariladigan loyihadir. Klau- zuraning loyihadan asosiy farqi shundan iboratki, unda mo'ljallangan ish- ning - loyihaningg'oyasinigina, asosiy jihatlarinigina ochib beriladi. Faqat darsxonada bajariladigan klauzuralardan farqli o'laroq, vazifalarda dars- xonalardan tashqari uy sharoitida ham ish (maketlash, loyihalash) davom ettiriladi. Klauzura tez ishlashga o‘rgatsa, vazifa sarishtalik, qunt, sabr bilan ishlashga o‘rgatadi.
Ijodiy jarayonda dastlabki g‘oya eskiz tariqasida amaiga oshiriladi. Bu ijod mahsuli nihoyatda ham tezkorlik bilan bajariladi. Bir necha eskiz yon- ma-yon qo'yilib, o‘zaro qiyoslanadi va eng yaxshisi tanlab olinadi hamda nihoyasiga yetkaziladi.
Kompozitsiya tushunchasi bo'yicha amaliy ish
Bir amaliy mashq orqali talabaga kompozitsiya qonuniyat ekanligini yetkazishga harakat qilinadi.
I-klauzura. TARTIB VA XAOS
Ikki sifat: tartib va xaos qiyoslanadi. Mumkin qadar, xaosdan tartib chiqarishga harakat qilinadi. Klauzura 20x15 sm yoki 20x30 formatli qog‘ozda bajariladi. Bo‘yoq (akvarel yoki guash) qo‘Uash tavsiya etiladi.
Savollar
|
| |
