|
Latov, P. Zohidov, d nosirova, M. Miryusupova, sh. Nurmuhamedova arxitekturaviy kompozitsiya asoslari
|
| bet | 3/28 | | Sana | 05.04.2022 | | Hajmi | 1.57 Mb. | | #19319 |
Bog'liq X Снимок экрана 2023—05—28 в 20.38.55, 5-mavzu. Funksiyalar, 4-mavzu. Takrorlanish operatorlari, Takomillashgan ilk qadam-fayllar.org, BUYUK BRITANIYA QIROLICHA VIKTORYA DAVRIDA, epilipsiya bosh miya, Doc1Kompozitsiya nima?
“Qism”, “butun” deyilganda nimalar tushuniladi?
Biror badiiy asarning kompozitsiyasini tahlil qilib bering.
Arxitekturaviy kompozitsiyaning o‘ziga xosligi nimalardan iborat?
Arxitekturaviy-badiiy vositalarga nimalar kiradi?
Hajmiy-fazoviy shakllaming asosiy va qo'shitncha xususiyatlari nimalardan tashkil topgan?
7
mavzu. TEKISLIKDAGI KOMPOZITSIYA
Ma’ruza rejasi. Tekislik ta’rifi. Vizual maydon. Tasvir va fon. Ular orasidagi munosabat. Oddiy tasvir turlari. Nuqta, chiziq, tekislik, yuza. Ularning o‘zaro bog‘liqliklari. Nuqta, chiziq, tekisliklami biriktirish. Uningxossalari. Geometrik va kompozitsion markaz. Tekislikdagi shakllar. Tekislik bilan undagi shakllar orasidagi munosabat. “Past”, “tepa”, “o‘rta”, “chap”, “o‘ng” tushunchalari. Tekislikni ifodalovchi (mustahkamlovchi) va uni buzuvchi burchaldar. Rang. Asosiy va hosilaviy ranglar. Spektr ranglarning tekislikni idrok etishdagi ahamiyati. Yaqinlashtiruvchi va uzoqlashtiruvchi ranglar.
Ma’ruza. Ko‘zga ko’rinadigan, ya’ni moddiy borliqning tomoshabinga ko’rinadigan eng oddiy badiiy tasviri nuqtadir. Nuqtaning harakatga kelishi natijasida chiziq hosil bo’ladi. 0‘z navbatida chiziq harakatidan sirt, sirt harakatdan hajm hosil bo’ladi. Nuqtallar, chiziqlarva hajmlar tevaragidagi yoki ularning oraliqlaridagi “bo'shliq” - fazoviy muhit ham badiiy tasviriga ega. Har qanday me’moriy yoki shaharsozlik asarining kompozitsiyasi nuqta, chiziq, sirt, hajm hamda fazoviy muhit - makondan tashkil topadi.
Tekislik deb bir to‘g‘ri chiziqning ikkinchi to’gTi chiziq bo’yicha hara- kat qilishi natijasida hosil bo'ladigan sathga aytiladi. Tekislikning to’rt xos- sasi bor.
Tekislikning chegaraviy, ya’ni chegaraga, konturga olingan holatlari mavjud. Bular uchburchak, to’rtburchak, doira. To'rtburchakning kuch chiziqlari uning diagonallaridir. Uchburchakda kuch chiziqlari medianalari bo'lsa, doirada - vertikal va gorizontal diagonallardir.
Tekislik kontrast tizimida ishlaydi. Fon bilan tekislik orasida kontrast bo’lmasa, tasvir yuvilib ketganday tuyiladi va tomoshabinga ta’sir etmaydi. Natijada tekislikning ko’rinishi o’zgaradi, sustlashadi. Shu o’rinda 2 misolni ko'rib chiqaymiz: a) kichik disk kichkina tekislikda joylashganda uning si- qish, ta’sir zonasi aktivdir; b) ayni shu kattalikdagi disk katta tekislikda joylashganda uning siqish, ta’sir zonasi har xil ishlaydi - diskka yaqin joyda aktiv ishlaydi, undan uzoqda esa passiv ishlaydi. Tekislik konturi markazga qancha yaqinlashsa, tekislik shuncha qisqaradi. Yoki fon qancha kattalash- sa, diskning aloqalari shuncha kuchsizlashadi. Tekislikni chegaralovchi chiziq ayni vaqtda tekislikni kontur bilan «ushlab» turgandek boTadi. Bu holda kontur chegara ekanligi juda aniq-ravshan idrok etiladi.
8
Tekislik chetlarining ishlashiga ta’sir etishiga qarab tekislik «harakat- ga» kirishi mumkin. Uning harakati biz (tomoshabin) tarafga yoki bizdan ketishga harakat qiladi. Konturga olingan shakllar ijobiy yoki salbiy bo’lishi mumkin. Ijobiy shakllar biz tarafga harakat qiladi, salbiy shakllar - ich- kariga, bizdan nariga harakat qiladi. Lekin ijobiy va salbiy shakllarning to’qnashgan hollari ham uchraydi.
Tekislik yana og‘irlikni bildiruvchi xususiyatga egadir. To’g’ri oddiy shakllar har doim og‘ir bo‘lib tuyuladi.
Tekislik bo'yicha klauzura va vazifalar
Amaliy mashqlar tekislikning xossallarini o‘rganishga qaratilgan. Dast- labki klauzuralarda kompozitsiyani (bog‘liqlikni) bera oladigan eng kam ikki ishtirokchi bor: fon (tekislik) va tasvir (nuqtani ifoladalaydigan doiracha va to‘g‘ri to‘rtburchak). Talaba «yuqori - past», «o’ng-chap», ta’sir kuchi, ta’sir maydoni kabi tushunchilarga ega bo’ladi Keyingi klauzuralar kom- pozitsiyasida tasvirlaming soni ko‘proq. Mashqlarda hal etiladigan masala- lar murakkablashadi.
|
| |
