2. Axborotlarni elektron vositalarda qayta ishlash va saqlash
kompetensiyasi
B1
Kompyuterlarning arifmetik va mantiqiy asoslariga oid amaliy
masalalarni hal eta oladi;
turli mavzularda multimedia imkoniyatlari qo‘llab, taqdimotlarni
mustaqil ravishda tayyorlay oladi;
rastrli grafik muharrir yordamida rasm va fotosuratlarni qayta ishlay
oladi;
turli ko‘rinishdagi axborotlarni mos dasturiy ta’minot yordamida
tasvirlash, saqlash, qayta ishlash vazifalarini mustaqil hal eta oladi;
ommaviy, ta’limiy axborot resurslaridan foydalana oladi, ularni
kerakli ko‘rinishga keltirish uchun qayta ishlashga oid amallarni bajara
oladi;
kompyuter viruslari va axborot xavfsizligi muammolarini hal eta
oladi;
web- sayt ko‘rinishidagi axborotlarni qayta ishlay oladi;
maxsus amaliy dasturlar yordamida ma’lumotlar ombori va
so‘rovlar hosil qila oladi va hisobotlar tayyorlay oladi;
turli masalalarni yechishga oid algoritmlar tuza oladi;
ob’ektga yo‘naltirilgan dasturlash tillaridan birida masalalarni
yechishga doir dasturlar tuza oladi.
B1+
Rastrli va vektorli grafik muharrir yordamida tasvirlarni qayta
ishlay oladi;
maxsus amaliy dasturlar yordamida ma’lumotlar ombori, so‘rovlar
va shakllar hosil qila oladi, hisobotlar va sodda makroslar tayyorlay
oladi;
amaliy dasturiy ta’minot va dasturlash tili imkoniyatlaridan
foydalanib multimediali resurs tayyorlay oladi.
3. Axborotlarni elektron vositalar orqali uzatish kompetensiyasi
B1
Axborotni uzatishning eng samarali usullarini amalda qo‘llay oladi;
245
axborot uzatishda Internet va uning xizmatlaridan samarali
foydalana oladi;
axborot xavfsizligini ta’minlaydigan usullardan foydalanib axborot
uzata oladi;
matn va jadval protsessorlari, taqdimot dasturlari yordamida
hujjatlarni pochta orqali uzata oladi.
B1+
Axborot almashishning dasturiy ta’minotini sozlash asosida elektron
tarmoqlar imkoniyatlaridan foydalana oladi;
matn va jadval protsessorlari, taqdimot dasturlari yordamida
hujjatlarni axborot resursi sifatida saytga joylashtira oladi.
Fanni o‘rganishda zamonaviy shaxsiy kompyuterlardan, axborot
texnologiyalari vositalaridan, lokal va global kompyuter tarmoqlaridan
(INTERNET, INTRANET), elektron pochta, ofis dasturlaridan, elektron
ta’limiy resurslardan, yangi pedagogik texnologiyalardan va interfaol
usullardan(loyihalar usuli, qeys- stadi, hamkorlikda ishlash va boshq.)
foydalanish ko‘zda tutilgan.
FAN DASTURI
1- BOB. AXBOROT VA JAMIYaT
Axborot, ma’lumot va bilim haqida tushuncha. Axborotli jarayonlar.
Axborotni tasvirlash, saqlash, ishlov berish va uzatish. Axborotning sifat
ko‘rsatkichlari. Jamiyatda axborotli jarayonlar.
Axborotlashgan jamiyat haqida tushuncha. Axborot madaniyati.
Jamiyatni axborotlashtirishning xuqukiy asoslari. Axborotlashgan
jamiyatning moddiy va texnologik negizlari. Jamiyatning axborot
resurslari.
Axborot xavfsizligi, axboriy xuquq va etika. Kasbiy faoliyatda
axborotning roli va ahamiyati(turli kasbiy sohalar misolida).
2- BOB. AXBOROT TEXNOLOGIYaLARI VA TIZIMLARI,
ULARNING JAMIYATDAGI O‘RNI VA AHAMIYATI.
Axborot
texnologiyalari
haqida
tushuncha.
Axborot
texnologiyasining ichki va tashqi omillari. Axborot texnologiyalarining
axborotlashgan
jamiyatdagi
o‘rni. Axborot texnologiyalarining
ta’minoti. Axborot texnologiyalari turlari. Multimedia texnologiyasi.
Axborot tizimlari haqida tushuncha. Axborotlarni avtomatlashgan
holda izlash. Axborot tizimlarini turkumlanishi–faktografik va hujjatli
tizimlar. Axborot tizimlarida ma’lumot alamashish.
246
Bilimlar ombori. Bilimlar omborini boshqarish tizimlari. Sun’iy
intellekt tushunchasi. Intellektual tizim. Ekspert tizimlari.
3- BOB. ZAMONAVIY SHAXSIY KOMPYUTERLAR VA
ULARNING DASTURIY TA’MINOTI
Kompyuter axborotlarga ishlov beruvchi vosita sifatida. Kompyuter
dasturlari va ularning axborotlarga ishlov berish jaryonidagi o‘rni.
Shaxsiy kompyuterlar tasnifi va tarkibi. Tizimli blok va uning tuzilmasi.
Kompyuterda ma’mumotlarni tashkil etish va saqlash. Kompyuterning
zamonaviy tashqi qurilmalari.
Shaxsiy kompyuterning dasturiy ta’minoti va uning turlari. Tizimli
dasturiy ta’minot. Operatsion tizim. Qobiq dasturlar. Total Commander
qobiq dasturi.
Zamonaviy operatsion tizimlar. WINDOWS operatsion tizimining
yangi versiyalari va ularning imkoniyatlari. LINUX- operatsion tizimi,
uning imkoniyatlari, qo‘llanilish doirasi, hususiyatlari va afzalliklari.
4- BOB. OFIS DASTURLARI VA ULARNING YANGI
IMKONIYATLARI
Ofis dasturlari paketi va uning tarkibi. Zamonaviy matn
protsessorlari va ularning imkoniyatlari. Giperssilkalar, rasmlar va
murakkab jadvallar bilan ishlash.
Zamonaviy jadval protsessorlari va ularning imkoniyatlari.
Makroslar yaratish va ular bilan ishlash.
Taqdimot va uni yaratishning zamonaviy dasturiy ta’minoti. Power
Point dasturi va uning yangi imkoniyatlari. Murakkab animatsion
taqdimot yaratish.
Kasbiy faoliyatda ofis dasturlaridan foydalanish(turli kasbiy sohalar
misolida).
5- BOB. MA’LUMOTLAR OMBORI VA UNI BOShQARISh
TIZIMLARI.
Ma’lumotlar turlari: belgili, sonli va mantiqiy. Ma’lumotlar ombori
(MO) va uning turlari. MOning imkoniyatlari. Ma’lumotlar omborini
boshqarish tizimlari (MOBT).
Ierarxik tizim. Ma’lumotlarning ierarxik tizimi. Ma’lumotlarning
tarmoqli modeli va tizimi. Ma’lumotlarning relyatsion modeli.
Ma’lumotlar omborini boshqarishning relyatsion tizimi.
247
Ma’lumotlar omborini yaratish va boshqarishda qo‘llaniladgan
dasturlar. Assess dasturi, uning ob’eklari va imkoniyatlari. SQL –
so‘rovlar tili.
6- BOB. KOMPYUTERDA GRAFIK OB’EKTLAR BILAN
ISHLASH.
Grafik ob’ektlar va ularni kompyuterda tasvirlash usullari.
Kompyuter grafikasi tushunchasi. Kompyuter grafikasi turlari.
Tasvirlarni grafik muharrir uskunalari(skaner, grafik planshet va
boshq) yordamida kiritish va qayta ishlash.Rastrli va vektorli
grafikaning dasturiy ta’minotlari.
PhotoShop - rastrli grafik muxarririda ishlash asoslari. CorelDraw-
vektorli grafik muxarririda ishlash asoslari.
Ikki va uch o‘lchovli grafika. Kasbiy faoliyatda grafik dasturlaridan
foydalanish imkoniyatlari (turli kasbiy sohalar misolida).
7- BOB.
KASBIY FOALIYATDA AMALIY
DASTURLARDAN FOYDALANISH ASOSLARI.
Amaliy dasturlar va ulardan turli kasbiy sohalarda foydalanish
imoniyatlari. Nashriyot tizimlari. PageMaker dasturi va unda ishlash
asoslari (matnli, jadvalli va rasmli ma’lumotlar bilan ishlash).
Iqtisodiy, moliya va bank sohalarida qo‘llaniladigan dasturlar. 1S:
Buxgalteriya va BEM(buxgalterga elektron madad) milliy dasturlari
haqida ma’lumotlar va ularda ishlash asoslari.
Muhandislik grafikasi dasturlari. AvtoCad dasturida ishlash asoslari.
MathCAD dasturi va unda ishlash asoslari.
8- BOB. ZAMONAVIY DASTURLASH TILLARI.
Zamonaviy dasturlash tillari va ularning tasnifi. Dasturlash tilining
asosiy tushunchalari va operatorlari.
Obektga mo‘ljallangan dasturlash xaqida tushuncha. Delphi
dasturlash tili, uning ishchi muhiti va asosiy tushunchalari.
Komponentlar palitrasi. Palitra bo‘limlari va ayrim komponentlar
xossalari(Edit, Label,Memo, Button va boshq.). Delphi dasturlari
tuzilmasi(strukturasi). Loyiha va modul. Delphi dasturlash tilining
operatorlari. Delphida protsedura va funktsiyalar. Delphi dasturlash
tilining grafik imkoniyatlari.
248
9- BOB. FAYLLARNI ARXIVLASh VA KOMPYuTER
VIRUSLARIDAN SAQLANISh.
Ma’lumotlarni arxivlash. Arxivlash dasturlari va ularning
turkumlanishi. Fayllarni arxivlash va arxivlangan fayllarini ochish.
Arxivlangan fayllarni tekshirish. Arxivlangan fayllarni tiklash.
Kompyuter viruslari va ularning turlari. Kompyuter viruslarini
davolash. Kompyuter viruslaridan saqlanishning ehtiyotkorlik tadbirlari.
Zamonaviy antivirus dasturlar. Kasperskiy, Not32 antivirus dasturlari
bilan ishlash. Antivirus dasturlar bazasini yangilash.
10- BOB. AXBOROT XAVFSIZLIGI.
Axborot
xavfsizligiga
oid
asosiy
tushunchalar.
Axbort
xavfsizligining tarkibiy ko‘rsatkichlari. Axborot xavfsizligi muammosi.
Asosiy xavf - xatarlar. Axborotlarni himoya qilishning tashkiliy,
huquqiy va texnik usullari haqida tushuncha.
Zamonaviy kompyuter stenografiyasi istiqbollari va uning asosiy
vazifalari. Stenografik dasturlar to‘g‘risida ma’lumot. Kriptrografiya
tushunchasi va axborotlarni kriptografiyali himoyalash.
11- BOB. KOMPYUTERLARGA XIZMAT KO‘RSATISH.
Qattiq diskga hizmat ko‘rsatish amallari. Image dasturi. Yordamchi
disklarni optimallash. Kompyuterning foydalanuvchiga mos muhitini
tashkil qilish. CD va DVD disklar bilan ishlash dasturlari. Nero dasturi
va uning imkoniyatlari. Ovozli ma’lumotlar va video tasvirlarga ishlov
berish dasturlari.
12- BOB. MODEL VA MODELLASHTIRISH ASOSLARI.
Boshqarish tushunchasi. Boshqarish nazariyasi elementlari. Optimal
boshqarish. Teskari aloqa.
Model va modellashtirish. Fizik, matematik, biologik, iqtisodiy va
boshqa modellar. Matematik modellashtirish va uning bosqichlari.
Kompyuterli modellashtirish, uning mohiyati va dasturiy vositalari.
Kasbiy faoliyatda matematik va kompyuterli modellashtirishdan
foydalanish imkoniyatlari (turli kasbiy sohalar misolida).
249
13- BOB. KOMPYUTER TARMOQLARI VA ULARDA
ISHLASH ASOSLARI.
Kompyuter tarmoqlari va ularning turlari. Tarmoqlarning texnik
vositalari: server, kontsentrator, axborotni uzatish kabellari, modem.
Lokal tarmoqlar. Korporativ tarmok. Intranet tarmog‘i.
Internet- global kompyuter tarmog‘i, uning tarkibiy, texnik va
axborotli qismlari, dasturiy ta’minoti. Internet bayonnomalari. Internetda
qidiruv tizimlari. WWW qidiruv tizimi.
Elektron pochta (e- mail) va u bilan ishlash asoslari.
O‘zbekistonda
kompyuter
tarmoqlari,
zamonaviy
axborot
texnologiyalarini yaratish, joriy etish va rivojlantirish istiqbollari.
14- BOB. WEB- DIZAYN ASOSLARI
Web- sahifa, Web- sayt va Web- dizayn tushunchalari, Web-
dizayn va uning dasturiy ta’minoti, Macromedia Flach texnologiyasi
yordamida Web- sahifa yaratish va bezash. Web - sahifalarga rasmli,
grafikli ma’lumotlarni joylashtirish va bezash, Web- sahifalarda
formalar yaratish va bezash. Web - sahifalarda animatsiyalar va ularni
o‘rnatish. Tovushli ma’lumotlar va ular bilan ishlash. Web- sahifalar
orasida aloqalarni o‘rnatish imkoniyatlari.
AMALIY VA LABORATORIYA MASHG‘ULOTLARI UCHUN
TAXMINIY MAVZULAR
1.
Shaxsiy kompyuterlarning texnik qurilmalari bilan ishlash.
2.
Shaxsiy kompyuterlarning dasturiy ta’minoti bilan tanishish.
3.
Tizimli dasturiy ta’minot bilan tanishish.
4.
Fayllar va kataloglar bilan ishlash.
5.
Tarmoq operatsion tizimi va amaliy dasturiy ta’minot dasturlari
bilan tanishish.
6.
Operatsion tizim va uning qobig‘i ostida ishlovchi dasturlar bilan
ishlash.
7.
WINDOWS
operatsion
tizimining
yangi
versiyalari
imkoniyatlari bilan tanishish.
8.
LINUX - operatsion tizimi, imkoniyatlari, qo‘llanilish doirasi
bilan tanishish.
9.
Ofis
dasturlari
paketining
yangi
versiyasi
tarkibi
va
imkoniyatlari bilan tanishish.
10.
Matn protsessorlari va unda ishlash imkoniyatlari.
11.
Giperssilkalar, rasmlar va murakkab jadvallar bilan ishlash.
250
12.
Jadval protsessori va unda ishlash.
13.
Murakkab turdagi jadvallarga ishlov berish.
14.
Jadvallarni bir - biriga bog‘lash va ularni tashkil qilish.
15.
Taqdimot yaratishning dasturiy ta’minoti bilan tanishish.
16.
Power Point dasturida ishlash.
17.
Murakkab turdagi taqdimotlarni yaratish.
18.
Ofis dasturlaridan foydalanib kasbiy faoliyatga oid amaliy
masalalarni yechish.
19.
Grafik ob’ektlar va ularni kompyuterda tasvirlash usullari bilan
taninish.
20.
Kompyuter grafikasi turlari bilan taninish.
21.
Tasvirlarni grafik muharrir uskunalari, skaner, grafik planshet
yordamida kiritish va qayta ishlash.
22.
Rastrli va vektorli grafikaning dasturiy ta’minoti bilan taninish.
23.
PhotoShop - rastrli grafik muharririda ishlash.
24.
PhotoShop dasturida rasmlarga qayta ishlov berish
25.
CorelDraw- vektorli grafik muharririda ishlash.
26.
CorelDraw dasturida tasvirlarini hosil qilish ular ustida amallar
bajarish.
27.
AvtoCad dasturi va uning imkoniyatlari bilan tanishish.
28.
AvtoCad dasturida ishlash.
29.
MathCAD dasturi va uning imkoniyatlari bilan tanishish
30.
MathCAD dasturida ishlash
31.
Grafik dasturlaridan foydalanib kasbiy faoliyatga oid masallarni
yechish.
32.
Kasbiy
faoliyatiga
oid
masalalarni
yechishda
amaliy
dasturlardan foydalanish.
33.
PageMaker dasturi va unda ishlash.
34.
Matnli, jadvalli va rasmli ma’lumotlar bilan ishlash.
35.
Iqtisodiy soxada qo‘llaniladigan dasturlar bilan taninish.
36.
1S: Bugalteriya dasturi va unda ishlash.
37.
BEM dasturida ishlash.
38.
Zamonaviy dasturlash tillari va ularning tasnifi bilan taninish.
39.
Delphi dasturlash tili va tilning ishchi muxiti bilan taninish.
40.
Komponentlar
palitrasi.
Palitra
bo‘limlari
va
ayrim
komponentlar xossalari bilan tanishish.
41.
Delphi dasturlari strukturasi bilan taninish.
42.
Loyixa va modullarga oid dastrlar tuzish.
43.
Delphi dasturlash tilining operatorlari yordamida dasturlar
251
tuzish.
44.
Protsedura va funktsiyalarga oid dasturlar tuzish.
45.
Delphi dasturlash tilining grafik imkoniyatlari bilan taninish.
46.
Delphi dasturlash tilida grafikaga oid dasturlar tuzish va taxlil
qilish.
47.
Web- dizayn va uning dasturiy ta’minoti bilan taninish.
48.
Macromedia Flach texnologiyasi yordamida Web- sahifalarga
ma’lumotlar joylashtirish.
49.
Macromedia Flach texnologiyasi yordamida Web- sahifalarda
formalar yaratish.
50.
Bir nechta Web- sahifalar bilan aloqalarni o‘rnatish.
51.
MO ni yaratish.
52.
MO ni ochish va yopish.
53.
MO da ma’lumotlarni qo‘shish va chiqarish.
54.
Fayllarni arxivlash.
55.
Arxivni yangilash va yangilangan fayllarni unga qo‘shish.
56.
Faylni arxivga ko‘chirish va undan chiqarish.
57.
Arxivdagi fayllarning mundarijasini ko‘rib chiqish.
58.
Arxivdagi faylni himoyalash.
59.
Arxivdan faylni chiqarib olish.
60.
Faylni arxivdan printer va ekranga chiqarish.
61.
Antivirus dasturlari bilan ishlash.
62.
Kompyuter viruslaridan saqlanish.
63.
CD va DVD disklarga ma’lumotlar ko‘chirish dasturlari bilan
ishalash.
64.
Nero dasturi va uning imkoniyatlari bilan tanishish.
65.
Ovozli va video tasvirlarga ishlov berish dasturlar bilan ishlash.
66.
Model va modellashtirishga doir masalalar yechish.
67.
Sodda iqtisodiy masalalarni modelini qurish va yechish.
68.
Fizik jarayonlarni modellashtirish.
69.
Geometrik masalalarni modellashtirish.
70.
Biologik jarayonlarni modellashtirish.
71.
Lokal kompyuter tarmog‘ida ishlash.
72.
Global kompyuter tarmog‘ida ishlash.
73.
Elektron pochta bilan ishlash.
74.
Multimedia texnologiyasi va telekommunikatsiyadan
foydalanish.
| 