33
O’lchash vositalarini standartlashtirish darajasi.
O’lchash vositalari standartlashtirish darajasi buyicha ikki xil buladi:
1)
Standartlashtirilgan ulchov vositalari-davlat
yoki tarmok standartining
talabi buyicha ishlab chikarilgan O’lchash vositalari.
2)
Standartlashtirilmagan ulchov vositalari-bunda maxsus masalani yechish
uchun ishlatiladigan noyob O’lchash
uskunalari, ularni standartlashtirishga
extiyoj yuk. Bunday asboblar davlat .sinovidan Utmaydi,
fakatgina metrologik
attestatsiya kilinadi.
O’lchash vositalari ulchanayotgan fizikaviy kattapiklarga karab asosiy
o’lchash vositalari va yordamchi o’lchash vositalariga bulinadi. Masalan: paxta
tolasining uzunligini aniklashda
Jukov asbobi asosiy bulsa, №1 va №2
kiskichlar, tarozi, V.Ye.Zotikov xisoblash doirasi yordamchi o’lchash
vositalariga kiradi.
O’lchashning uchta aksiomasi mavjud:
aksioma-dastlabki ma’lumotsiz o’lchashni bajarib bulmaydi;
aksioma-xar
kanday o’lchash taqqoslash demakdir;
aksioma-o’lchashamalidan olingan natija tasodifiydir.
Anik Ulchov kiymati O’lchash ishlaridagi xakikiy kiymat deyiladi. O’lchash
sistematik xatolik orkali, axborot minimumiga tasodifiy
bulgan kursatkichlar
xatoligi buyicha xakikiy ulchamdagi kiymat olinadi. Xakikiy kiymatni
aniklashdagi xatolikka O’lchashdagi xatolik xususiyati deyiladi.
Kursatilgan
O’lchashdagi kiymatlarga, chegaranlangan farqi bilan xakikiy O’lchashdagi
kiymat
teng bulishi kerak,- bunga me’yoriy O’lchashdagi kiymat deyiladi. Bu
ikki me’yoriy va xakikiy kiymatlarning bir-biridan farqi tayyorlanish sharoiti va
kullanilishidadir.
O’lchash o’zining xatoligini e’tiborga olgan xolda bir kancha razryadlarga
bulinadi (O’lchash 1,2 va yukori) va uning asosiy sinflarga bulinganligiga
O’lchash xatoligi deyiladi. O’lchash asboblarini tekshirish
ishlarida razryadlar
beriladi va bunga namunali tekshirish deyiladi.
