25-rasm. Q oiga steril bog‘laralar qo‘yish:
a-barmoqni spiralsimon bog'lash; b -q o i panjasini butsimon bog‘lash;
d-tirsak bo‘g ‘imini spiralsimon bog‘lash
bog‘lam (25-rasm, d) bintni spiralsimon qilib o‘rab
solinadi, bunda bint
o‘ramlari tirsak chuqurchasida kesishtirilib, bir gal bilakka (1.2.6,8,10,11)
va bir gal yelkaga solib boriladi (3,4,5,7,9).
Oyoqning tovon sohasiga bogiam qo'yishda bintning birinchi
o‘rami tovonnning do‘mbayib turgan joyi (l)dan boshlanib,
galma-gal
yuqori va past (2, 3)ga o‘raladi. Bogiamni mustahkamlash uchun bintni
qiyshiqroq (4) va sakkizsimon (5) qilib o‘rash lozim (26-rasm). Boldir-
panja bo‘g‘imiga sakkizshnon bogiam qo‘yiladi (27-rasm). Buning uc
hun bintning birinchi o‘rami to‘piqdan yuqoriroqqa solinadi, keyin past
ga, oyoq tagi tomon (2) o‘tkazib, oyoq panjasi (3) o‘raladi, so‘ng bint
oyoq panjasining orqa yuzasi bo‘ylab to‘piq tomon yuqoriga yo‘naltiriladi
(4), keyin esa oyoq panjasi (5) va to‘piq (6) tomon qaytarib kelinib, bint
uchini to'piqdan yuqorida 1-2
marta aylantirgach, mustahkam bogianadi
(7, 8). Umuman, odamning oyoq qismi shikastlangan paytda jarohat
bogiangach, oyoqni qimirlamaydigan qilib taxtakachlab qo'yilsa, uni
transport vositalarida ko'chirish oson va og'riqsiz kechadi. Yilning sovuq
paj^larida shikastlangan oyoqlami issiqroq buyum bilan o‘rab qo‘yish
maqsadga muvofiq.
238
26-27-rasmIar. Oyoqning tovon, boldir-panja sohalariga
qo‘yiladigan sakkizsimon bog‘lamIar
12.8. Yumshoq io ‘qimalarniag uzoq bosilishi ro‘y berganida va yopiq
shikastlanish paytida ko‘rsatiladigan birinchi tibbiy yordam
Yadro qurolidan zararlangan joylarda, katta-katta falokatlar va kuchli
zilzila ro‘y bergaoda odatnlar bino, devor va
boshqalaming tagida qolib
ketishi mumkin. Tana ayrim qismlarining, qo‘i yoki oyoqlaming yumshoq
to'qimalari uzoq bosilib qolganida juda og‘ir dard boshianishi mumkin,
q o i yoki oyoqlaming uzoq bosilish sindromi deb shunga aytiladi. Bo
silib qolgan odam topilganida, avvalo, o‘sha joyni ko‘zdan kechirib chi
qish va shikastlangan kishini bo‘shatib, chiqarib olish choralarini ko‘rish
kerak. Bosib
qolgan joy asta-sekin ochiladi, chunki u qulab tushishi
mumkin. Odamning bosilib turgan joylarini batamom bo‘shatib olingani-
dan keyingina uni o‘sha joy dan chiqarib olish mumJcin. Birinchi tibbiy
yordam ko‘rsatish paytida jarohatlar va timalgan joylarga steril bogiam
qo‘yib bogianadi. Shikastlangan odamning
qoi-oyoqlari muzdek boiib,
ko‘karib ketgan va juda ko‘p lat yegan boisa, ularning bosilib qoigan
joyidan yuqorirogiga jgut qo‘yiladi. Bu chora ezilib qolgan yumshoq
to'qimalardan zaharli moddalaming qonga so‘rilib oiishini to‘xtatib tu
radi. Shikastlangan qoi-oyoqlarga qon kelib turishini batamom to'xtatib
qo‘ymaslik uchun jgutni uncha tarang tortmasdan qo‘yish kerak. Q oi-
239
oyoqlar ushlab ko‘rilganida qoiga issiq bo iib unnaydigan va uncha ko‘p
shikastlanmagan boisa, ulami bint bilan qattiq qilib bogiab qo‘yiladi.
Shikastlangan q o i yoki oyoqlar garchi suyaklari sinmagan b o isa ham
shinalar yoki q oida bor boshqa vositalar (fanera boiaklari,
tayoqchalar,
yupqa taxtalar, qattiq karton qog‘oz, turli uy-ro‘zg‘or buyumlari va b.)
yordamida taxtakachlanib, qimirlamaydigan qilib bogiab qo'yiladi. Shun
dan keyingina shikastlangan odamni bir joydan ikkinchi joyga siljitish
yoki ko‘chirish mumkin. Birinchi tibbiy yordam ko‘rsatishning dastlabki
daqiqalaridan boshlaboq shikastlangan
odamga issiq choy berish, shikast-
lanib travmatik toksikozga uchragan kishilami zambilga yotqizilgan holda
imkoni boricha tezroq va mumkin qadar avaylab tibbiyot muassasasiga
yetkazish choralari ko‘riladi. Badan lat yegan paytda yuza joylashgan
to‘qimalar va ichki organlar shikastlanishi mumkin.
Yuza joylashgan
yumshoq to‘qimalar lat yeganini ko‘rsatadigan alomatlar o‘sha joyning
og'rib, shishib chiqishi va unda qontalash paydo boiishidir. Birinchi tib
biy yordam ko‘rsatilganida o'sha joyga bosib turadigan bogiam qo‘yib
bogianadi, sovuq narsa bosilib tinch qoldiriladi.
