- 6 -
Tok ta'siridan qutqazish o'z navbatida bir necha xil bo'lishi mumkin. eng
oson va qulay usuli bu elektr qurilmasining o'sha qismiga kelayotgan
tokni o'chirishdir.
Agar buning iloji bo'lmasa (masalan, o'chirish qurilmasi uzoqda bo'lsa),
unda tok kuchlanishi 1000 V dan ko'p bo'lmagan
elektr qurilmalarida
elektr simlarini sopi yog'ochli bo'lgan boltalar bilan kesish yoki
zararlangan kishining kiyimi quruq bo'lsa, uning kiyimidan tortib tok ta's
iridai qutqazib qolish mumkin. Agar elektr tokining kuchlanishi 1000 V
dan ortiq bo'lsa, unda dielektrik qo'lqop va elektr izolyatsiyasi mustahkam
bo'lgan elektr asboblaridan foydalanish kerak.
Elektr ta'siriga tushgan kishiga birinchi yordam ko'rsatish, uning holatiga
qarab belgilanadi. Agar ta's irlangan kishi hushini yo'qotmagan bo'lsa,
uning tinchlantirib, vrach kelishini kutish
yoki uni tezda davolash
muassasasiga olib borish zarur.
Agar tok ta'sirida xushini yo'qotgan ammo nafas olishi va yurak tizimi
ishlayotgan bo'lsa, unda uni quruq va qulay joyga yotqizish,
kamari va
yoqasini bo'shatish va sof havo kelishni ta'minlash zarur. Nashatir spirti
hidlatish, yuziga suv purkash, tanasini va qo'llarini ishqalash yaxshi natija
beradi.
Agar jarohatlangan kishining nafas olishi qiyinlashsa, qaltirash holati
bo'lsa, ammo yurak urish ritmi nisbatan yaxshi bo'lsa,
unda bu kishiga
sun'iy nafas oldirish ishlarini bajarish zarur.
Klinik o'lim holati yuz bergan taqdirda sun'iy nafas berish bilan bir
qatorda yurakni ustki tomondan massaj qilish kerak.
Sun'iy nafas berish jarohatlangan kishini tok ta'siridan qutqazib olish,
uning holatini anikdash bilanoq boshlanishi kerak. Sun'iy
nafas berish
- 7 -
"og'izdan og'izga" deb ataluvchi usul bilan, ya'ni yordam ko'rsatuvchi
kishi o'z o'pkasini havoga to'ldirib, jarohatlangan kishi og'zi orqali uning
o'pkasiga bu havoni haydaydi. Odam o'pkasidan chiqqan havo, ikkinchi
odam o'pkasi ishlashi uchun yetarli midorda kislorodga ega bo'lishi
aniklangan. Bu usulda jarohatlangan kishi chalqancha yotqiziladi, og'zini
ochib begona narsalardan tozalanadi. havo o'tish yo'lini
ochish uchun
boshini bir yo'li bilan peshona aralash ko'tariladi, ikkinchi yo'l bilan
dahanidan tortib, dahanini bo'yni bilan taxminan bir chiziqqa keltiriladi .
Shundan keyin ko'krak qafasini to'ldirib nafas olib, kuch bilan bu havoni
jarohatlangan kishi og'zi orqali puflanadi. Bunda yordam ko'rsatayotgan
kishi og'zi bilan, jarohatlangan kishining og'zini butunlay berkitishi va
yuzi yoki panjalari yordamida uning burnini berkitish kerak.
Shundan keyin yordam ko'rsatuvchi boshini ko'tarib yana o'pkasini
havoga to'ldiradi. Bu vaqtda jarohatlangan
kishi passiv ravishda nafas
chiqazadi. Bir minutda taxminan 10-12 marta puflashni doka, dastro'mol
va trubka orqali ham bajarish mumkin. Agar jarohatlangan kishi mustaqil
nafas olishini tiklagan taqdirda ham, sun'iy nafas oldirishni uning nafas
olishiga bemor o'ziga kelguncha davom ettiriladi.
Balandlikda bajariladigan ishlar - montaj moslamalaridan yoki bevosita
konstruksiyalar, uskunalar, mashina va mexanizmlardan turib yer,
bostirma yoki ishchi to‘shama yuzasidan 3
metr va undan yuqori
balandlikda bajariladigan ishlar. Bunda ish jarayonining barcha
bosqichida va joydan-joyga o‘tishda ishchini balandlikdan yiqilishdan
asraydigan yagona vosita bo‘lib
himoya kamari xizmat qiladi;
