- 22 -
Elektr tokidan ximoyalanish uchun qo‘shimcha vositalar
Elektr tokidan ximoyalanishni asosiy va qo‘shimcha vositalari mavjud.
Elektrdan himoyalash vositalari deb elektr
uskunalarida ishlaydigan
ishchi xodimlarni elektr tokidan shikastlanishdan, elektr ѐyidan
kuyishdan, mexanikshikastlanishdan, yuqoridan yiqilishdan,
elektr
maydonning ta’siridan va hokazolardan himoyalash uchun xizmat
qiluvchi priborlar, apparatlar, moslamalar va qurilmalarga aytiladi.
Elektr uskunalarida qulanniladiga ximoya vositalari ikki turga bo‘linadi.
1 Asosiy ximoya vositalari.
2 Qo‘shimcha ximoya vositalari.
Asosiy
ximoya vositalari deb, izolyatsiyasi
elektr ustanovkalarning ish
kuchlanishlariga ishonchli chiday oladigan va ular ѐrdamida kuchlanish
ostida bo‘lgan tok o‘tkazuvchi qismlariga tegish mumkin bo‘lgan ximoya
vositalariga aytiladi. Shuning uchun ushbu ximoya vositalari elektr
uskunaning ishchi kuchlanishiga mos kuchlanish ostida sinaladi.
Sinalayotgan ushbu kuchlanish ishchi kuchlanishdan kamida uch baravar
katta bo‘lishi lozim. Binobarin ximoya vositalarining ishchi izolyatsiya
qismi elektr uskunalarda o‘ta yuklanish, avariya holatlari sodir bo‘lganda
hamda kuchlanishni belgilangan meѐrdan oshib ketish hollari yuz
berganda ishchi xodim xavfsizligini to‘la ta’minlashi lozim.
Asosiy ximoya vositalari dielektrik xarakteristikasi turg‘un bo‘lgan
materiallardan
jumladan plastmassalar, chinni, ebonet, tez quriydigan
yog‘och moyi shimdirilgan yog‘och qatlamli plastiklardan tayyorlanadi.
- 23 -
1000 V gacha asosiy ximoya vositalari: izolyatsiyalovchi shtangalar,
izolyatsiyalovchi va elektr o‘lchov omburlari, dielektrik qo‘lqop,
izolyatsiyalangan dastali asbob, kuchlanish ko‘rsatuvchi asboblar.
1000 V gacha qo‘shimcha ximoya vositalari:
dielektrik kalishlar,
dielektrik rezina gilamchalar, izolyatsiyalovchi ostqo‘ymalar.
1000 V dan yuqori kuchlanishda asosiy ximoya vositalari: operativ va
o‘lchash shtangalari, izolyatsiyalovchi va tok o‘lchash omburlari,
kuchlanish
ko‘rsatkichlari,
remont
ishlari
uchun
izolyatsiyalanganqurilma
va moslamalar, izolyatsiyalovchi narvonlar,
maydonchalar, tortqilar.
1000 V dan yuqori kuchlanishda qo‘shimcha ximoya vositalari: dielektrik
qo‘lqoplar, botilar, dielektrik rezina gilamchalar, izolyatsiyalovchi
ostqo‘ymalar.
Qo‘shimcha ximoya vositalari deb, berilgan kuchlanishda tok bilan
shikastlanishdan mustaqil holda himoya qila olmaydigan vositalarga
aytiladi.
Ular kuchlanish ostida bo‘lgan tok o‘tkazuvchi qismga behos tegib
ketishdan,
elektr yoyidan va uning yonish maxsulotlari ta’siridan, kuyishdan ximoya
qiluvchi yordamchi vosita xisoblanadi. Qo‘shimcha
ximoya vositalari
ishchi kuchlanishga bog‘liq bo‘lmagan kuchlanishda sinaladi.
Elektr tokidan ximoyalash vositalarini quruq xavoda ishlatish lozim.
Yomg‘ir, qor yog‘ayotganda, tuman, qirov tushganda ulardan
foydalanishga ruxsat berilmaydi.
Buning uchun maxsus kuchaytirilgan ximoya vositalaridan foydalaniladi.
Ximoya vositalari belgilangan vaqtda sinovdan o‘tkaziladi.
- 24 -
Jumladan YUKK (UVN), indikator (0.4kV), dastasi izolyatsilangan
chilangarlik asboblari bir yilda bir marta, dielektrik qo‘lqoplar olti oyda
bir marta sinovdan
o‘tkaziladi. Qolgan ximoya vositalari xam xuddi shunday belgilangan
tartibda sinovdan o‘tkaziladi. Qolgan vaqtlarda
esa ximoya vositvlarini
qo‘llashdan oldin ularni ko‘zdan tashqi qobiqlari butligini ko‘zdan
kechirish lozim. Dielektrik qo‘lqoplar esa ichiga xavo to‘ldirib, siqib
ko‘rish yo‘li bilan ularda mayda teshiklar xosil bo‘lmaganligiga ishonch
xosil qilinadi.
