• Таъриф. Тушунчанинг хажми деб, ана шу тушунчага кирган барча объектлар тупламига айтилади.
  • Бизга хажм жихатидан кенг ва мазмун жихатидан тор булган тушунчани жинс тушунчаси, аксинча эса хажми тор ва мазмуни
  • ифодаловчи асосий, хоссалар тупламига айтилади




    Download 5,04 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet117/133
    Sana19.01.2024
    Hajmi5,04 Mb.
    #140746
    1   ...   113   114   115   116   117   118   119   120   ...   133
    Bog'liq
    74 Математика ўқитиш жараёнини лойиҳалаш Тожиев М Мамадалиев К

    ифодаловчи асосий, хоссалар тупламига айтилади.
    М асалан, тугри туртбурчак туш унчасини олайлик. Тугри 
    туртбурчак туш унчасининг мазмуни куйидаги асосий хоссалар 
    туплам идан иборатдир.
    1) 
    Тугри туртбурчак диагонали уни 
    иккита учбурчакка 
    аж ратади.
    2) И чки карама-карш и бурчакларининг йигиндиси 180° га тенг.
    3) Д иагоналлари бир нуктада кесиш ади ва шу нуктада тенг 
    иккига булинади.
    Таъриф. Тушунчанинг хажми деб, ана шу тушунчага 
    кирган барча объектлар тупламига айтилади.
    М асалан, туртбурчак туш унчасининг хаж ми шу туртбурчак ту- 
    ш унчасига кирган барча туртбурчак турларидан, яъни паралле­
    лограм м , квадрат, ромб ва трапециядан иборат булади. Бундан 
    туртбурчак туш унчасининг хаж ми том онлари узунликларининг 
    катталиги турлича булган барча катта-кичик туртбурчаклар таш кил 
    килиш и куринади.
    Бизга хажм жихатидан кенг ва мазмун жихатидан тор булган 
    тушунчани жинс тушунчаси, аксинча эса хажми тор ва мазмуни
    162


    кенг булган туш унчани тур туш унчаси деб ю ритилиш и мсихожн и и 
    фанидан маълум.
    1-м исол. Акслантириш туш унчасини олайлик. 1>у гушунчадан 
    иккита. яъни кайтувчи ва кайтмайдиган акслантириш туш унчалари 
    келиб чикади. Бу ерда акслантириш туш унчаси кайтувчи на кайт- 
    майдиган акслантириш туш унчаларига нисбатан жинс туш унчаси. 
    кайтувчи ва кайтмайдиган акслантириш лар эса акслантириш 
    туш унчасига нисбатан тур туш унчалари булади. Бу мулохазалардаи 
    жинс туш унчаси тур туш унчаларига нисбатан хджм жихатидан 
    кенг ва мазмун жихатидан тор туш унча экани куринади.
    2 -м и сол. К упбурчак туш унчасини олайлик. Бу туш унчадан 
    иккита каварик ва ботик купбурчак туш унчалари келиб чикади. 
    К упбурчак туш унчаси бу туш унчаларига нисбатан жинс туш унчаси 
    деб ю ритилади, чунки унинг хажми каварик ва ботик купбурчаклар 
    хаж мларидан каттадир. Каварик ва ботик купбурчаклар эса 
    купбурчак туш унчасига нисбатан тур туш унчалари деб юритилади, 
    чунки улардан \а р бирининг хажми купбурчак туш унчасиниш
    хаж мидан кичик. аммо мазмунлари купбурчак туш унчасиниш
    мазмунидан катта.
    Т у р т и н ч и к и ч и к модул — Таърифланадиган ва таърифланмай- 
    диган туш унчалар. М атематик туш унчаларни таърифлари
    1) Таърифланадиган ва таърифланмайдиган математик т у ­
    шунчалар нималардан иборат?
    2) М атематик туш унчалар кандай усуллар оркали таъриф- 
    ланади?
    Х,ар бир фанда булгани каби математика фанида хам таъриф ­
    ланадиган ва таърифланмайдиган туш унчалар мавжуд.
    М актаб математика курсида, шартли равишда. таъриф ланмай­
    диган 
    энг 
    содда 
    туш унчалар 
    кабул 
    килинади. 
    Ж умладан, 
    ариф м етика курсида сон туш унчаси ва кушиш амали, геометрия 
    курсида эса текислик, нукта, масофа ва тугри чизик туш унчалари 
    таъриф ланм айдиган туш унчалардир. Бу туш унчалар ёрдамида 
    бош ка математик туш унчалар таърифланади.
    Таъриф деган сузнинг маъноси шундан иборатки, бунда кара* 
    лаётган туш унчаларни бош каларидан фарклашга. фанга киритилгпн 
    янги терм ин мазмунини ойдинлаш тириш га имкон берувчи манти* 
    кий усул туш унилади.

    Download 5,04 Mb.
    1   ...   113   114   115   116   117   118   119   120   ...   133




    Download 5,04 Mb.
    Pdf ko'rish

    Bosh sahifa
    Aloqalar

        Bosh sahifa



    ифодаловчи асосий, хоссалар тупламига айтилади

    Download 5,04 Mb.
    Pdf ko'rish