|
Bronza.
Deformatsiyalanadigan va quyma bronzalar, ularning
markalanishi, xossalari va qo‘llanilishi.
BronzalarBog'liq Magniy va mis qotishmalariBronza.
Deformatsiyalanadigan va quyma bronzalar, ularning
markalanishi, xossalari va qo‘llanilishi.
Bronzalar. Asosiy ta'sir qiluvchi legirlovchi elementga qarab bronzalar shartli
ravishda quyidagi turlarga bo'linadi: qalayli, alyuminiyli, berilliyli, qo'rg'oshinli va
hokazo bronzalar. Lekin ularni ikki asosiy sinfga, ya'ni qalayli va maxsus
(qalaysiz) bronzalarga bo'lish ancha qulaylikka ega.
Qalayli bronzalar juda yaxshi antifriksion xususiyatga ega, ishqalanish natijasida
qizib ketmaydi, sovuqqa ham yaxshi chidaydi. Quyma zagotovkalarning
kristallanishida g'ovaklar, mayda teshikchalarning hosil bo'lishi bronzalarning
muhim kamchiligi hisoblanadi. Ularning suyuq holdagi oquvchanligi ham emas,
likvidus va solidus chiziqlarining harorat oraligi juda kichik bo'lgani uchun suyuq
massa tezda qotib qoladi.
Mis-qalay tizimi holat diagrammasida qalayning misdan qattiq eritmasi (α - faza)
va bir qator oraliq fazalar hosil bo'ladi. Real sharoitda bronza strukturasi (α - qattiq
eritma) bilan (Si
21
Sn
8
) oraliq fazadan iborat bo'ladi. Texnika amaliyotida
qo'llaniladigan bronzalarning tarkibidagi qalay miqdori 10...12% dan oshmaydi.
Chunki qalayning miqdori bundan oshsa, bronza juda mo'rt bo'lib qoladi. Bronzalar
tez sovitilganda uning strukturasi yirik, qo'pol
dendritlardan
iborat bo'ladi.
Qalayli bronzalar qo'shimcha ravishda rux, qo'rg'oshin, nikel, fosfor bilan
legirlanadi (БpOTCCH 3-7-5-1, БpOФ6,5-1,5 va hokazo). Bu elementlar
bronzaning qo'shimcha ravishda mexanik va texnologik xossalarini yaxshilaydi.
Masalan, nikel ularning korroziyabardoshliligini oshiradi,
fosfor esa
kristallanish jarayoniga ta'sir etishdan tashqari antifriksion xossalarini
yaxshilaydi. Qo'rg'oshin bronzaning mexanik xossalarini biroz kamaytiradi,
zichligini oshiradi, antifriksion xossalarini yaxshilaydi, kesib ishlashni
osonlashtiradi. Rux ham bronzalarning texnologik xossalarini yaxshilaydi. Qayta
ishlash texnologiyasiga ko'ra bronzalar deformatsiyalanadigan va quyma
|
| |
