Mashinasozlik materiallari




Download 0,94 Mb.
Pdf ko'rish
bet2/15
Sana05.12.2023
Hajmi0,94 Mb.
#111548
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   15
Bog'liq
Magniy va mis qotishmalari

Magniyli qotishmalar - asosini magniy tashkil qiladigan qotishmalar. Magniyli 
qotishmalarda 12% gacha A1, Zn, Mn, Zr, Th, Sa, Se va boshqa elementlar 
boʻladi. Sof holdagi magniyli buyumlar ishlab chiqarishda material sifatida ishlatib 
boʻlmaydi, chunki ularning fizik-mexanik mustahkamligi past. Eng mustaxkam va 
olovbardosh Magniyli qotishmalar magniy-metall tizimlari asosida ishlab 
chiqilgan. Qotishmaning asosini qattiq eritmalar tashkil etadi. 
Dastlabki Magniyli qotishmalar 20-asr boshlarida paydo boʻlgan ("Elektron" nomi 
bilan atalardi). 20—30-yillarga kelib sanoatda ularning ahamiyati oshdi. 40-
yillargacha, asosan, Mg—Al—Zn va Mg—Mn tizimi asosidagi, 50-yillardan 


boshlab esa Mg—Zn—Zr Mg — noyob metall — Zr (yoki Mn), Mg—Th 
tizimidagi qotishmalar, shuningdek, Mg—Li tizimidagi juda yengil qotishmalar 
ishlatila boshladi. Oxirgi yillarda Magniyli qotishmalar mustaqkamligini, ayniqsa, 
yuqori temperaturada oshirish uchun oz miqdordagi Th, Nd, La, Y va boshqa 
elementlar bilan legirlanadi. 
Magniyli qotishmalar quyma va deformatsiyalanadigan guruhlarga boʻlinadi. 
Quyma Magniyli qotishmalar shakldor quymalar tayyorlash uchun ishlatiladi. 
Mg—Al—Zn, Mg—Zn—Zr, Mg— Nd—Zr tizimidagi Magniyli qotishmalar koʻp 
qoʻllanadi.Deformatsiyalanadigan 
Magniyli 
qotishmalar presslash, prokatlash, bolgʻalash va shtamplash yoʻli bilan yarim 
fabrikatlar ishlab chiqarish uchun ishlatiladi. Magniyli qotishmalarning xona 
haroratida plastikligi nisbatan oz boʻlganligi uchun ularga bosim ostida 250° 
haroratda ishlov beriladi. Magniyli qotishmalar suyultirilganda juda kuchli 
oksidlanish va yonish xususiyatiga ega. Oksidlanish va yonishdan himoyalash 
uchun su-yuqlanma saqlanayotgan idish flyus bilan yopiladi. 
Magniyli 
qotishmalarning 
termik 
kengayish 
koeffitsiyenti 
alyuminiy 
qotishmalarnikidan oʻrtacha 10—15% katta. 
Past temperaturada Magniyli qotishmalarning elastiklik moduli, oquvchanlik va 
mustahkam chegarasi ortadi, nisbiy uzayishi va zarbiy krvushokligi kamayadi, 
plastikligi esa keskin kamayadi. Magniyli qotishmalarning kamchiligi ular chuchuk 
va dengiz suvi korroziyasiga chidamsizligidir. Magniyli qotishmalar organik va 
mineral kislotalarda (xromat va ftorid kislotalar bundan mustasno) hamda tuzlarda 
korroziyalanadi (yemiriladi). Xlor ionlari Magniyli qotishmalar korroziyasini 
suvda kuchaytiradi. Sutoltirilgan ishkrrlarda kucheiz korroziyalanadi. Magniyli 
qotishmalarning asosiy afzalligi — ular zichligining pastligi. Magniyli qotishmalar 
yaxshi bolgʻalanadi, ularni kesish, shliflash va silliklash jarayonlari yengil oʻtadi. 
Magniyli qotishmalar avtomobil, traktor sanoatida (dvigatellarning kraterlari, 
uzatmalar qutisi, gʻildirak barabani va boshqa tayyorlashda), elektrotexnika, 
radiotexnika, optikada, toʻqimachilik sano-atida, aviatsiya, raketa texnikasida va 
boshqa koʻp tarmoqlarda ishlatiladi. 

Download 0,94 Mb.
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   15




Download 0,94 Mb.
Pdf ko'rish