|
Mashinasozlik materiallariBog'liq Magniy va mis qotishmalariJez
(latun)lar Л
harfi va mis miqdorini bildiruvchi sonlar bilan tamg'alanadi (Л85,
Л90, Л96). Masalan, Л90 va 90% mis bo'lib, qolgan 10% ini rux tashkil qiladi.
Qotishma tarkibidagi ruxning miqdori 10% dan kam bo'lsa, bu qotishma tompak,
ruxning miqdori 10...20% orasida bo'lsa, u material yarim tompak material
deyiladi. Bunday qotishmalar yuqori plastiklik hamda issiqlik o'tkazuvchanlikka
ega bo'lib, korroziyabardoshliligi ham yaxshi. Tarkibidagi ruxning miqdori
ko'payib borgan sari latunlar arzonlashib boradi (Л59, Л62). Bunday qotishmalar
bir qator yaxshi xususiyatlarga ega, ularning mustahkamligi yuqori, kesib
ishlanadi, lekin korroziyaga qarshiligi kam.
Ko'p elementli murakkab legirlangan latunlarda Л harfidan keyin legirlovchi
elementlar ruscha nomlarining bosh harfi, so'ngra % miqdorlarini ko'rsatadigan
sonlar qo'yiladi (ЛЖ60-1-1, ЛMCA57-3-1, ЛO60-1, ЛK80-3L va hokazo).
Masalan, ЛAHKMC75-2-2,5-0,5-0,5, ya'ni bunday latun tarkibida 75% mis, 2,0%
alyuminiy,2,5% nikel, 0,5% kremniy va 0,5% marganes bor.
Texnologik ko'rsatkichlarga ko'ra latunlar deformasiyalanadigan va quyma olish
uchun mo'ljallangan (ЛK 80-3) bo'lishi mumkin.
Alyuminiyli latunlarning mexanik xossalari va korroziyabardoshliligi yaxshi.
Deformasiyalanadigan qotishmalarda 40% gacha, quyma qotishmalarda esa 7%
gacha alyuminiy bo'ladi. Bundaylarga misol qilib, quyidagi qotishmalarni
ko'rsatish mumkin: ЛA85-0,5, ЛA77-2, ЛAMC77-2,05.
Kremniyli qotishmalar dengiz suvi va ochiq havo ta'sirida korroziyalanmaydi.
Agar tarkibida kremniy 3 % dan oshmasa, qotishma plastiklik va yuqori mexanik
xossaga ega, lekin kremniy miqdori4% dan oshsa, uning qattiqligi oshib, plastikligi
kamayadi. Mashinasozlikda ЛK80-3, ЛKC65-1,5-3 kabi latunlar ko'p ishlatiladi.
Kemasozlikda ko'proq marganes bilan legirlovchi
latunlar
ishlatiladi: ЛM58- 2,
ЛM57-3. Bunday qotishmalar sovuq va issiq holda bosim ostida yaxshi
deformasiyalanadi, mexanik xossalari yaxshi hamda suv bug'i va dengiz suvi kabi
tajovuzkor muhitga chidaydi.
Nikelli jezlar
yaxshi mexanik xossaga ega, issiq va sovuq holda yaxshi
deformasiyalanadi. Mashinasozlikda latunlarning ЛH65-5 va boshqa turlari ko'p
ishlatiladi. Qalayli latunlar tajovuzkor muhitda yaxshi ishlaydi, shuning uchun
kemasozlikda ko'proq ЛO90-1, ЛO70-1, ЛO62-1 latunlar ishlatiladi. Ular yaxshi
kesib ishlanishi bilan birgalikda yetarli darajada antifriksion xususiyatlarga ham
ega. Bunday xususiyatlar qo'rg'oshinli latunlarda yaxshi namoyon bo'ladi. Ularga
ЛC63-3, ЛC74-3, ЛC60-1 larni misol qilib ko'rsatish mumkin
.
|
| |
