| VAL TO’G’RISIDA UMUMIY MA’LUMOT
Mashinaning aylanuvchi qismlari o’tkaziladigan, (turli uzatmalar, muftalar,
texnologik mashinaning ish organi va boshqalar.) ularning fazoda berilgan
vaziyatlarini ta’minlovchi mahkamlangan qismlariga ta’sir etuvchi nagruzkalarni
qabul qiluvchi detallar val va o’qlar deb ataladi.
Val va o’qlar odatda doiraviy kesimi to’g’ri, ba’zida siniq (tirsakli vallar)
chiziqli sterjen’ bo’lib podshipniklar deb ataluvchi, ikkita yoki undan ortiq maxsus
tayoqchalarga tayanadi.
Val va o’qlar mashina qismi sifatida ish bajaradigan vazifasiga qarab bir biridan
farq qiladi.
O’q faqat aylanuvchi detallarni ushlab turadi va ularga ta’sir qiladigan
nagruzkani mashinaning korpusiga yoki ramasiga uzatadi, o’qni tayanchlardan
qo’zg’almas qilib mahkamlab qo’yish mumkin, o’rnatilgan detallar esa unda erkin
aylanadi. Bunday xolda podshipnik tarzidagi tayanchlarning keragi yo’q;
podshipniklar o’rniga oddiy konstruktsiyadagi tayanchlar qo’llaniladi. Ayrim
xollarda konstruktiv jihatdan detalni o’qqa maxkamlab qo’yib o’q bilan birga
aylantirish qulay bo’ladi; bunday xollarda tayanchlar podshipnik bo’lishi shart.
O’q. O’q-tsilindrik shakldagi uzunroq detal: o’zi bilan birga aylanadigan
detallarni yoki mashina mexanizmlarini tutib turadi, lekin burovchi momentni
uzatmaydi. Aylanmaydigan o’q qo’zg’almas tayanchlarga tayanadi, aylanadigani
esa podshipniklarga o’rnatiladi.
Demak, o’q bilan valning tuzilishi, ko’pincha, bir xil bo’lsada, ishlash
sharoiti har xil bo’ladi.
Ikala holda ham o’q, aylanuvchi detallarga ta’sir qiladigan nagruzkalarni
qabul qiladi va egilishga ishlaydigan balka funktsiyasini bajaradi.
Vallar – o’q bajaradigan funktsiyalan tashqari, unga o’rnatilgan detallar
o’rtasida quvvatni ham uzatadi. Aylanma harakatda quvvat M burovchi momentni
ω burchak tezligiga ko’paytmasi M · ω bilan o’lchangani uchun, vallar ish
xolatida albatta aylanadilar va ularga o’rnatilgan detallarning joylashishiga qarab
burovchi moment ularning butun uzunligi bo’yicha yoki bir uchastkasida ta’sir
qiladi.
| 