38
daraklovchi lampa zanjiriga ketma-ket qilib ulanadi. RS 57
turidagi uzgich har
birining quvvati 21 Vt bo’lgan ikkita lampani va quvvati 1 Vt bo’lgan bitta
lampani ulashga mo’ljallangan. Ushbu holatda lipillashlar chastotasi daqiqada
90±30 gacha bo’lishi ta’minlanadi. Quvvati boshqacha bo’lgan
lampalar
ishlatilganda yoki lampalardan birortasi kuyib qolgan bo’lsa, lipillashlar chastotasi
o’zgarib ketadi. Bu esa ushbu turdagi uzgichlarning kamchiligidir.
RS950 va RS951 turidagi rele-uzgichlar, konstruktsiyalarida elektronika
elementlari
ishlatilganligi bois, lampalar sonidan qathiy nazar, lipillashlar
chastotasini o’zgarmas bo’lishini ta’minlaydi.
Bu esa bunday uzgichlarni
avtomobil va tirkamaning barcha daraklovchi chiroqlari ulangan vaziyatida ham
ularni avariyani daraklash rejimida ishlatish imkonini beradi.
39
6.IQTISODIY QISM
Avtomobil elektr jihozlarining o’quv stendini tiklash tannarxi mehnat
sarfidan tashqari,
elektroenergiya, payvandlash materiali, qo’shimcha materiallar,
jixoz va binolar amortizatsiyasi kabi qator harajatlarni o’z ichiga oladi.
Har bir
sarf-harajat o’lchashlar, kuzatishlar va normativlar asosida aniqlanadi.
Avtomobil elektr jihozlarining o’quv stendini loyixalashning maqsadga
muvofiqligi uning tannarxini yangisining narxiga nisbatan solishtirish orqali
aniqlanadi. Ta’mirlashning maqsadga muvofiqligini
aniqlashning konstruktiv,
texnologik kabi ko’rsatkichlari bilan bir qatorda iqtisodiy samaradorlik
ko’rsatkichi ham muhim ahamiyatga ega.
Avtomobil elektr jihozlarining o’quv stendini loyixalash ishdan chiqqan
qismlarni tiklashni ko’zda tutgan bo’lib, u sotib olinadigan ehtiyot qism o’rniga
ishlatiladi. Shuning uchun yillik iqtisodiy samaradorlik quyidagicha aniqlanadi:
E=[(S
ya
K
ya
) - (S
1
+ Y
n
K
1
)] N
1
bu yerda: S
ya
- sotib olingan yangi stendning narxi;
K
ya
- stendni sotib olib kelishga ketadigan qo’shimcha harajatlar;
S
1
- loyixalanayotgan stendni tayyorlash tannarxi;
K
1
- loyixani amalga oshirish uchun sarflangan qo’shimcha kapital ajratmalar;
N
1
- yoyixa asosida tayyorlanadigan stendlarining yillik hajmi;
Y
n
- kapital ajratmalarning normativ koeffitsienti (E
n
=0,15).
Ushbu ishimizda loyixa asosida tayyorlanayotgan
stend noyob va
qimmatbaho ehtiyot qismlar sarfini kamaytiradi.
Loyixalash tannarxini hisoblashda uni eski xolat narxi hisobga olinadi va u
quyidagicha hisoblab topiladi:
S = S
ix
+ S
m
+ S
qold
+ S
a
+ S
jor. ta’m
bu yerda: S
ix
-
ish xaqi harajatlari, so’m
S
ix
= S
six
· T
d
· K
d
· K
2
bu yerda: S
six
- ishchilarning soatlik ish xaqi, so’m
T
d
- bitta stendnini qayta loyixasi uchun sarflangan vaqt, soat
40
K
d
- qo’shimcha ish xaqini hisobga oluvchi koeffitsient
K
2
- ish joyiga xizmat ko’rsatish koeffitsienti
S
m
- material sarfi, so’m
S
m
= S
mb
· T
m
bu yerda: S
mb
- material sarfi, so’m
T
m
- stendni qayta tiklash uchun material sarfi, kg
S
qold
- detallarning qoldiq bahosi, so’m
S
a
- amortizatsiya chegirmalari, so’m
Bino uchun:
S
a bino
= B·S·a/ 100·N
kt
bu yerda: B - ishlab chiqarish maydoni, m
2
S - bir kv. metr ishlab chiqarish maydonining narxi, so’m
a - binoning amartizatsiya chegirmalari
Jihozlar uchun:
S
a
jix.
= B·a/ 100· N
kt
Jihozlarni joriy ta’mirlash uchun:
S
a jor. t.
= B·a/ 100· N
kt
S
jor. ta’m.
- jihozlarni joriy ta’mirlash uchun harajatlar, so’m
