Mashinasozlik

41 
5 Ishlab chiqarish maydoni 
m
2
60 
Ta’mirlash 
korxonasi 
6 
1m
2
ishlab chiqarish maydonining 
narxi 
So’m 
280 000 
Bino loyihasi 
7 
Jixozlarning 
amortizatsiya 
chegirmalari 
% 
15 
Soliq kodeksi 
8 
Binoning 
amortizatsiya
chegirmalari 
% 
5 
Soliq kodeksi 
9 
Jixozlarning joriy remonti uchun 
ajratmalar 
% 
5 
Soliq kodeksi 
10 Materiallar sarfi 
So’m 
80000 
Hisob yo’li 
bilan olingan 
11 Ishchilarning soatlik ish xaqi 
So’m 
2500 
Ta’mirlash 
korxonasi 
12 Ta’mirlash uchun sarflangan vaqt, 
Soat 
1,56 
Ta’mirlash 
korxonasi 
13 
Ish joyiga xizmat ko’rsatish
koeffitsienti 
1,25 
Ta’mirlash 
korxonasi 
14 Stendning qoldiq bahosi 
So’m 
12000 
Hisob yo’li 
bilan olingan 
15 
Qo’shimcha material va energiya 
resurslari sarfi 
So’m 
9800 
Hisob yo’li 
bilan olingan 
16 Ustama harajatlar 
So’m 
12 000 
Hisob yo’li 
bilan olingan 
17 Kesib ishlov berish uchun harajatlar 
So’m 
5700 
Hisob yo’li 
bilan olingan 
 
Ta’mirlash tannarxini hisoblaymiz: 
S
2
= S
ix
+ S
m
+ S
qold
+ S
a
+ S
jor. ta’m
Ish xaqi sarfini xisoblaymiz: 
S
ix
= S
six
· T
d
· K
d
· K
2 
= 2500 · 1,56 · 1,24 · 1,25 = 6000 so’m. 
Material sarfini xisoblaymiz: 
Mavjud usul uchun:
S
m
= S
mb
· T
m
= 80000 · 0,400 = 32000 so’m; 
Amortizatsiya chegirmalarini xisoblaymiz: 
Bino uchun:

42 
S
a bino
= B·S·a/ 100·N
kt
= 60 · 280000 · 0,05 · 0,001= 850 so’m; 
Jihozlar uchun: 
S
a
jix.
= B·a/ 100· N
kt
= 250000000 · 0,15 · 0,001 = 37500 so’m; 
Jihozlarni joriy ta’mirlash uchun:
S
a jor. t.
= B·a/ 100· N
kt
= 250000000 · 0,05 · 0,001 = 12500 so’m, 
Tannarxni tashkil etuvchi xarajatlarni 4-jadvalga kiritamiz. 
 
Tannarxni tashkil etuvchi xarajatlar 
4-jadval 
№ 
Xarajat turi 
Miqdori 
1.
Ish xaqi 
6000 
2.
Material sarfi:
32000 
3.
Amortizatsiya chegirmalari: 
Bino uchun 
850 
Jixozlar uchun 
37500 
4.
Jixozlarni joriy ta’mirlash
12500 
5.
Detalning qoldiq bahosi 
12000 
6.
Qo’shimcha material va energiya resurslari sarfi 
9800 
7.
Ustama harajatlar 
12000 
8.
Kesib ishlov berish uchun harajatlar 
5700 
Jami: 
128350 
Ta’mirlashdan olinadigan yillik iqtisodiy samaradorlikni hisoblaymiz: 
E = [(S
ya
K
ya
) - (S
1
+ Ye
n
K
1
)] N
kt
= 
=[ 980000 · 1.24 – ( 128350 + 0,15 · 2500000)] · 100 = 71185000 so’m. 
Qoplash muddati: 
Q=250000000/71185000=3,5 yil 
 

43 
Moy nasosini ta’mirlash texnologiyasining texnik-iqtisodiy ko’rsatkichlari 
5-jadval 
№
 
 
Ko’rsatkichlar nomi 
 
O’lchov 
birligi 
Miqdori 
1 
Qo’shimcha kapital mablag’ sarfi 
So’m 
250000000 
2 
Loyixalanadigan stendning yillik soni 
Dona 
1 00 
3 
Loyilash va tamirlash ishlari maydoni 
m
2
60 
4 
Yangi stendning xarid narxi 
So’m 
9800000 
5 
Loyixalash va ta’mirlash tannarxi 
So’m 
128350 
6 
Yillik iqtisodiy samaradorlik 
So’m 
71185000 
7 
Qoplash muddati 
Yil 
3,5 
 

44 
7. XAYOT FAOLIYATI XAVFSIZLIGI
Insoniyat jamiyatining yashash sxaroitining tamoyili, faoliyatidir. 
Faoliyatning juda ko’p turlari mavjud. Xayotiy faoliyat jarayoni modelini umumiy 
ko’rinishda ikki elementdan, va yashash muhiti shaklida tasavvur qilish mumkin.
Bu esa o’z navbatida yangi bilim yo’nalishi- xayotiy faoliyat xavfsizligini 
paydo bo’lishiga olib keladi, ya’ni odamning xoxlagan faoliyat turiga mos 
keladigan xavfsizlikni o’rganuvchi fan paydo bo’ldi. Ilmiy texnik progress 
insoniyatga noma’lum bo’lgan texnologiyalarni va ularni xarakatga keltiruvchi 
energiya turlarini kashf etmoqda. Bu esa o’z navbatida insonga va atrof muhitga 
ta’sir kuchini va xavfini kuchaytirmoqda. 
Xayotiy faoliyat xavfsizligi (XFX) –bu odamning yashash muxitidagi 
xavfsizligini, uning sog’lig’ini ta’minlashni , zararli va xavfli omillarni ruxsat 
etilgan miqdorlarga kamaytiruvchi usul va vositalarni ishlab chiqishni, tinchlik va 
xarbiy xolatlarda favqulotda vaziyatlardan kelib chiqqan zararlarni chegaralash 
choralarini yaratish usullariga, yo’naltirilgan o’qitishni o’z ichiga olgan kompleks 
chora tadbirlardir. 
XFX kursining ilmiy va amaliy bilim asoslarini, oldinlari o’rganilgan 
“Mehnat muhofazasi”, “Atrof muhit muhofazasi”, “Fuqarolar muhofazasi” fanlar 
mujassamligidagi bilimlardan tashkil topgan. 
Kelajak baklavri o’zining amaliy faoliyatida quyidagilarni bilishi kerak: 
texnik jarayonlarni ishlab chiqarishni dastgoxlarni, mashinalarni, mexanizmlarni 
loyixalashi va mehnatni shunday tashkil etishi kerakki unda ishlab chiqarishning 
zararlari va xavflarini ishlovchiga ta’siri yo’q qilingan xolat bo’lishi sxart. 
Bakalavr olgan bilimlari asosida quyidagilarni aniq bilishi kerak: XFX 
miqyosida asosiy qonuniyatlarni; davlatning mehnatni muhofaza qilishdagi 
boshqaruv va siyosatini anglay olishi; xozirgi zamon ishlab chiqarishi sxaroitida 
to’g’ri qaror qabul qilishi; XFX bo’yicha nazariy va amaliy bilimga ega bo’lishi. 
XFX fani oldida turgan muammolarni ijtimoy-xuquqiy, mehnatni ilmiy 
tashkillashtirish, texnikaviy estetika, mehnat gigienasi, mehnat fiziologiyasi va 

45 
psixologiyasi, sanoat toksikologiyasi, ekologiya va boshqa ko’pgina ilmiy 
fanlarning xulosa va yutuqlaridan foydalanishni taqazo etadi. 
Shu bilan birga ko’pchilik masalalar yong’in va portlashlarni oldini olish 
chora tadbirlarini ishlab chiqish, tinchlik va xarbiy xolatlardagi favqulotda 
vaziyatlarda xavfsizlikni ta’minlash bilan uzviy bog’liqdir.

Download 5.43 Mb.