43
2.22-rasm. File
New
Application buyruqlar ketma-ketligi tanlanlash
Delphi dasturlashtirish tilining interfeysi dasturning asosiy menyusi,
piktografiya ko’rinishidagi buyruq tugmachalari majmuasi va komponentlar
palitrasi
joylashtirilgan, ob`ektlar inspektori, ob`ektlarni daraxt ko’rinishida
tasvirlash qimi, dastur kodi (komandalari)ni yaratish va tahrirlash oynasidan
tashkil topgan [40].
44
2.23-rasm. Delphi dasturlashtirish tilining interfeysi
Dasturning asosiy menyusi orqali yaratiladigan elektron darslik va uning
qismlari ustida bajariladigan amallarni mos menyu va ost menyular orqali bajarish
mumkin. Dasturchiga qulay bo’lishligi uchun eng ko’p foydalaniladigan buyruqlar
piktografiya ko’rinishidagi buyruq tugmachalari majmuasi joylashtirilgan bo’lib
unda
yangi dastur yaratish, ochish, saqlash, yordam, ishga tushirish, dasturni
(vizual)forma shaklda ko’rish, dasturni (kodini)matn shaklda ko’rish tugmachalari
mavjud. Asosiy oynadgi komponentlar palitrasi dasturlashtirish tilining eng ko’p
ishlatiladigan qismi bo’lib, biz yaratadigan elektron darslikda ishlatadigan
tugmachalar,
menyular, kiritiladigan matnlarni, audio, video, va rasmlarni
tasvirlash boshqarish ob`ektlarini komponentlar palitrasidan olib ishlatamiz.
Quyidagi rasmda tasvirlangan ob`ektlar nazoratchisi (Object Inspector) ham
Delphi dasturlashtirish tilining asosiy qimlaridan biridir. Biz yaratadigan
dasturimizda foydalaniladigan har qanday ob`ekt (tugma, matn, tasvir, ovoz,
45
videolarni boshqarish ob`ekt)larning bir nechta hususiyatlari bo’lib,
biz ularni
ob`ektlar nazoratchisi orqali o’zgartirishimiz mumkin. Obetlar nazoratchisi ikki
qimdan iborat birinchi qismida tanlangan ob`ektning hususiyalari (Properties,
svoystva)joylashgan. Ob`ektlarning hususiyatlari yordamida ularning sarlavhasini
(Caption), yuqori chap burchakdan boshlab necha nuqta pastda (Top), o’ngda
(Left) bo’lishligini, bo’yi (Height) va eni (Width) qanday o’lchamda bo’lishligini,
forma qanaqa rangda bo’lishligini va shunga o’xshash boshqa hususiyatlarni
o’zgartirishimiz mumkin. Ikkinchi qismida esa tanlangan ob`ekt
bilan bajariladigan
xodisalar (Events, sobыtiya) ro’yxati keltiriladi. Masalan, OnClick xodisasi -
tanlangan ob`ekt ustida sichqoncha chap tugmasi bosilganda faollashadi va
OnClick xodisasida dasturchi ko’rsatgan amallarni bajaradi. OnCreate xodisasida
tanlangan ob`ekt yaratilayotganda qanday amal bajarilishi kerakligini, OndblClick
xodisasida ob`ekt ustida sichqoncha chap tugmasi ikki marta bosilganda qanday
amal bajarilishi kerakligini ko’rsatiladi (2.24-rasmga qarang).
2.24-rasm. OndblClick xodisasida ob`ekt ustida sichqoncha chap tugmasi
ikki marta bosilganda qanday amal bajarilishi kerakligi
46
Dasturni(komandalari)ni yaratish va tahrirlash oynasi dastur bajaradigan
amallar ketma ketligini o’zida mujassamlashtirgan va dasturchining dastur matnini
kiritish va tahrirlash oynasi hisoblanadi. Bu matn dasturlash tilining maxsus qonun
qoidalariga asoslangan xolda dasturning ishlash algoritmi kiritiladi. Delphi
sistemasida Turbo Pascal dasturlashtirish tilining zamonaviy ko’rinishi bo’lgan
Object Pascal dasturlashtirish tilining maxsus qonun qoidalariga amal qilinadi.
Delphi dasturi yangi dasturning boshlang`ich qismi o’zi yaratadi (2.25-rasmga
qarang). Bunda yaratiladigan dasturning talablaridan
kelib chiqqan xolda kerakli
o’gartirishlar kiritishi yoki qo’shimchalar qilinadi.
2.25-rasm dasturning boshlang`ich qismi
Delphida dasturlashtirish jarayonida operatorlarni kiritish yoki xatolarini
to’g`rilash uchun xuddi MS Worddagi kabi tahrirlash ishlari bajariladi. YOzilgan
47
dasturdagi operatorlarnivazifasi va turiga qarab Delphi sistemasi avtomatik tarzda
operatorlarni qalin, qiya yoki boshqa rangda tasvirlaydi. Bu esa dasturni
tahrirlashda va tushunishda katta yordam beradi.
Delphida
File
