53
MULTIVIBRATORLAR
ISHDAN MAQSAD
Multivibratorlarning xarakteristikalarini tadqiq etish
va ishlash prinsiplarini
o’rganish (nosinusoidal shakilli generatorlar)
3.2. NAZARIY KO’RSATMALAR VA XISOBLASH FORMULALARI
Multivibrator – relaksatsion generator bo’lib, sig’imli bog’lanishli chiqishi
kirishi bilan bog’langan ikki elementli
kuchaytirgich namoyon qiluvchi, musbat
teskari bog’lanishli yopiq zanjir hosil qiladi. Multivibratorlarning ikki turi
ma’vjud: turg’un muvozanat holatga ega bo’lmagan
avtotebranuvchi va bitta
turg’un muvozanat holatga ega
kutuvchi, uning
chiqishida signal boshqa
kvazichidamli holatga o’tadi, keyin esa birinchi holatga o’zidan o’zi qaytadi.
1. AVTOTEBRANUVCHI MULTIVIBRATOR
Avtotebranuvchi multivibratorda tebranish jarayoni navbatdagi mos
kondensatorlarning energiya olishi energiya manbaidan
va keyingi tranzistor
zanjiri orqali razriadlanishi natijasida sodir bo’ladi.
Oddiy simmetrik tranzistorli multivibratorda quydagi elementlardan yig’ilgan:
VT1 va VT2 tranzistorlar,
K
K
K
R
R
R
2
1
qarshilikli rezistorlar;
B
B
B
R
R
R
2
1
va
С
С
С
2
1
sigimli
kondensatorlar;
Б
K
R
R
(
3.
1a-rasm); tranzistorlar kalit
rejimida ishlaydi agar ulardan biri ochiq bo’lsa, bu vaqtda boshqasi yopiq va
aksincha bo’ladi.
a)
R
B1
R
B2
R
К1
R
К2
С
1
С
2
VT1
VT2
+U
n
u
chiq
0
t
-U
n
u
С1
U
пор
u
B2
0
u
chiq
t
T
t
и
t
n
U
n
b)
i
B
3.1-rasm a) simmetrik multivibrator b)vaqt diagrammasi
54
Multivibrator ikki kvazimuvozanat holatga ega: tranzistorlardan biri VT1
ochiq bo’lsin (to’yinish holatida), VT2 tranzistor esa yopiq (uzilish holatida).
Lekin, bu holat kvazimuvozanat turg’un emas, shuning uchun yopiq VT2 tranzistor
bazasidagi manfiy potensial
С
1
kondensator
R
B2
rezistor orqali
razriadlanishida
U
п
ta’minot manbai musbat potensialga intiladi. Takidlab o’tamizki,
С
2
kondensator
R
К2
rezistor orqali zaryadsizlangan VT1 tranzistor ochilish mamentiga bog’langan
С
1
kondensatorning
R
B2
rezistor orali zaryadsizlanishidan tezroq kechadi. VT1
tranzistor ochiq holati
i
Bп
o'zgarmas tok bilan ta’minlanadi VT2 tranzistor baza
potensiali
nolga yaqinlashgan momentida, kvazimuvozanat holat buziladi, VT2
yopiq tranzistor to’yinadi, ochiq VT1 yopiladi
va
multivibrator yangi
kvazimuvozanat holatga o’tadi. Chiqishda deyarli to’g’riburchakli impulslar
u
