|
Mavzu: dastlabki kimyoviy tushuncha va qonunlar darsning maqsadi: ta’limiy maqsad
|
| bet | 31/107 | | Sana | 13.06.2024 | | Hajmi | 1,21 Mb. | | #263146 |
Bog'liq 2 5433733911249158641rivojlantiruvchi maqsad: o’quvchilarnining mavzuni o’zlashtirishi bilan birga mavzuning hayot uchun zarur bo’lgan jihatlarini tushuntirish, mavzuni hayotga bog’lash, hayot uchun ahamiyati katta ekanligini tushuntirish.
o ‘zini o‘zi rivojlantirish kompetensiyasi:
kimyoviy moddalar haqidagi tushunchalar orqali bilimini oshirib borish.
Ijtimoiy faol fuqarolik kompetensiyasi:
kimyoviy ishlab chiqarish mahsulotlari va tabiat boyliklarini asrab-avaylashni bilish.
Milliy va umummadaniy kompetensiyalar:
badiiy va san’at asarlari bo‘lgan me’moriy obidalarni tiklashda kimyoviy birikmalardan foydalanilganligi haqida tushunchaga ega bo‘lish.
Darsning jihozi: a) darslik b) konspekt c) kompyuter d) bo’r,
Dars turi: fikrlashish mashqi, demonstratsiya, ma’ruza
Dars usuli: aralash
Dars materiallari va vositalar: darslik, kartochkalar, savollar, slayd, kompyuter, proyektor,
Yangi mavzu bayoni. Ma’lumki, har bir kimyoviy element o‘zining tashqi energetik qavatidag'i elek- tronlarining yadroga bog‘lanish energiyasi bilan farqlanadi. Ayrim elementlarning tashqi energetik qavatidag'i s-elektronlar yadroga kuchsiz bog‘langanligi tufayli ular kimyoviy reaksiyalarda oson elektron beradi. Bunday elementlar metallardir. Masalan, natriy atomining tashqi energetik qa- vatida (3s1) 1 ta elektron bo‘ladi va u kimyoviy reaksiyalarda osonlik bilan bitta elektron yo‘qotib ikkinchi qavat ni ochib qo‘yadi. Natriyning ikkinchi qavatida esa sakkizta elektron bo‘ladi.
Na° 2) 8) l) —► Na+ (1) 2) 8)
Natriy atomi Natriy ioni
Masalan, metallmaslarda esa tashqi energetik qavatidag'i elektronlar yadroga kuchliroq bog‘langanligi sababli kimyoviy reaksiyalarda elektron biriktirib oladi. Ftor atomining tashqi energetik qavatida yettita elektron bo‘ladi va kimyoviy reaksiyalarda elektron qabul qilib olib tashqi energetik qavatini sakkizta elektron bilan to‘ldiradi.
Ayni element atomining' boshqa element atomidan elektronlarni tortib olish xususiyati elektrmanfiylik deb ataladi.
Elektrmanfiylikni absolut qiymatlari bilan hisoblash noqulay bo‘lib, amalda nisbiy elektrmanfiylik qiymatlaridan foydalaniladi. Odatda litiyning' nisbiy elektr manfiyligi 1,0 deb olingan. Qolgan elementlarning' elektrmanfiyligi litiyga nisbatan aniqlanadi. Davrlarda kimyoviy elementlarning' elektrmanfiyligi chapdan o‘ngga o‘tgan sari ortib boradi. Elementlarning nisbiy elektrmanfiyligi
H
2,1
|
|
|
|
|
|
|
Li
|
Be
|
В
|
С
|
N
|
0
|
F
|
0,97
|
1,47
|
2,01
|
2,50
|
3,07
|
3,50
|
4,10
|
Na
|
Mg
|
AL
|
Si
|
P
|
S
|
Cl
|
1,01
|
1,23
|
1,47
|
1,74
|
2,1
|
2,6
|
2,83
|
К
|
Ca
|
Ga
|
Ge
|
As
|
Se
|
Br
|
0,91
|
1,04
|
1,82
|
2,02
|
2,20
|
2,48
|
2,74
|
Rb
|
Sr
|
In
|
Sn
|
Sb
|
Те
|
I
|
0,89
|
0,99
|
1,49
|
1,72
|
1,82
|
2,01
|
2,21
|
Cs
|
Ba
|
Tl
|
Pb
|
Bi
|
Po
|
At
|
0,86
|
0,97
|
1,44
|
1,55
|
1,67
|
1,76
|
1,96
|
BKM elementlari. Elektrmanfiylik, nisbiy elektrmanfiylik, NEM (nisbiy elektrmanfiylik)ni guruhlarda va davrlarda o‘zgarishi, kimyoviy reaksiyalarda elektronlarning siljishi.
Uyga vazifa
Elektrmanfiylik deb nimaga aytiladi ?
3 davr elementlari elektrmanfiyliklarining o‘zgarishini 16 jadvalga qarab tushuntirib bering.
Dars ishlanmasini tasdiqlayman: _________ _______ O’IBDO
O’tiladigan sana ___ ___- ____________________ 201__ yil- Sinf 8 Fan kimyo
Mavzu KIMYOVIY BOG‘LANISH TURLARI.
QUTBLI VA QUTBSIZ KOVALENT BOG‘LANISH
Darsning maqsadi: ta’limiy maqsad: o’quvchilarga yangi mavzu haqida ma’lumot berish, tushuntirish.
tarbiyaviy maqsad: o’quvchilarga mavzuga taaluqli bo’lgan bilim, ko’nikma va malakalarni shakllantirish g’oyalarini singdirish.
rivojlantiruvchi maqsad: o’quvchilarnining mavzuni o’zlashtirishi bilan birga mavzuning hayot uchun zarur bo’lgan jihatlarini tushuntirish, mavzuni hayotga bog’lash, hayot uchun ahamiyati katta ekanligini tushuntirish.
o ‘zini o‘zi rivojlantirish kompetensiyasi:
kimyoviy moddalar haqidagi tushunchalar orqali bilimini oshirib borish.
Ijtimoiy faol fuqarolik kompetensiyasi:
kimyoviy ishlab chiqarish mahsulotlari va tabiat boyliklarini asrab-avaylashni bilish.
Milliy va umummadaniy kompetensiyalar:
badiiy va san’at asarlari bo‘lgan me’moriy obidalarni tiklashda kimyoviy birikmalardan foydalanilganligi haqida tushunchaga ega bo‘lish.
Darsning jihozi: a) darslik b) konspekt c) kompyuter d) bo’r,
Dars turi: fikrlashish mashqi, demonstratsiya, ma’ruza
Dars usuli: aralash
Dars materiallari va vositalar: darslik, kartochkalar, savollar, slayd, kompyuter, proyektor,
Yangi mavzu bayoni. Kovalent bog‘lanishlar elektrmanfiyligi bir xil yoki bir biridan juda oz miqdorda farq qiladigan atomlar orasida hosil bo‘ladi.
Atomlarning umumiy elektron juftlari vositasida bog‘lanishi kovalent bog‘lanish deyiladi.
Kimyoviy bog‘lanishda ishtirok etayotgan juft elektronlar shu elementning valentligini ham bildiradi:
H : H — bir valentli atomlar; О:: О — ikki valentli atomlar;
N::N — uch valentli atomlar.
Yuqorida ko‘rib o‘tilgan H2, 02 va N2 lardag'i bog‘lanish elektrmanfiyligi bir xil atomlar orasidag'i bog‘lanishdir. Bunda umumiy juft elektronlar har ikkala atom uchun bir xil masofada, ya’ni simmetrik joylashgan. Natijada hosil bo‘lgan molekula qutbsiz. bo‘lishi hisobiga vujudga keladigan kimyoviy bog‘lanish qutbsiz kovalent boglanish deyiladi.
Qutbli kovalent bog‘lanish elektrmanfiyligi bir-biridan biroz farq qiladigan atomlar orasida hosil bo‘lgan umumiy elektron juftlar, elektrmanfiyligi kattaroq bo‘lgan atomga tomon biroz siljigan bo‘ladi.
Masalan, vodorod xlorid — HCl molekulasi hosil bo‘lishini ko‘rib chiqaylik:
Bunda, atomlar orasidag'i umumiy juft elektronlar elektrmanfiyligi kattaroq bo‘lgan xlor atomi tomon siljigan bo‘ladi, natijada xlor atomi qisman manfiy, elektrmanfiyligi kichikroq vodorod atomi esa qisman musbat zaryadlangan bo‘ladi. Elektrmanfiyliklari bir-biridan biroz farq qiladigan atomlar orasida hosil bo'lgan kimyoviy bog‘lanish qutbli kovalent bog‘lanish deyiladi.
|
| |
